Çocuk gelişiminde önemli 2 kavram

Sorumluluk duygusu gelişmemiş bir çocuğun özgürlük anlayışı kendisi, ailesi ve çevresi için sorun yaratırken; özgürlük duygusu gelişmemiş bir çocuğun, mutluluğu kendisi için isteme özgürlüğü ve kendi kazancı için çabalama cesareti hiçbir zaman gelişmez. O sadece başkalarının rahatı, mutluluğu ve kazancı için çaba gösterir.

Özgürlük; bireyin kendi iradesiyle belirli sınırlar çerçevesinde, başkalarının özgürlüğünü kısıtlamadan arzuladığı şeyleri gerçekleştirmesidir. Sorumluluk ise bireyin üstüne düşen görevleri yerine getirmesi, kendi davranışlarının sonuçlarına sahip çıkabilmesi, başkalarının haklarına saygı göstermesi ve kendisinden kaynaklanan olayın başkaları üzerindeki etkisinin sonucunu üstlenebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımlamalara baktığımızda; özgürlük kavramımda ceza alma durumu yokken, sorumlulukta vardır. Sorumluluk bir mecburiyet iken, özgürlük serbestliktir.

Örneğin; derslerine çalışmayan, ödevlerini yapmayan, odasını toplamayan, biri ona bir şey dediğinde ‘’sen bana karışamazsın, özgürlüğümü kısıtlayamazsın” diyen bir çocuğu düşünelim. Bu çocuk kendi akranları arasında sürekli olarak kendi istediği şeylerin olmasını isteyen birine dönüşebilir. Yetişkinlikte kimseye hesap vermeden istediği her şeyi yapmak isteyen birine dönüşebilir. İstediği şeyler olmadığında ise hırçın biri olabilir. Toplum içerisinde kendi çıkarlarını savunurken savunma yöntemleri yıkıcı olabilir (kavga etme gibi) fakat diğerleri ne olacak, onlar ne düşünür diye sorulduğunda “beni ilgilendirmez” diyebilir. Evlendiğinde kendinde her istediğini yapma hakkı görüp eşini aldatabilir. Fakat kendisi aldatılmak istemez. Kısacası “O, kimseye hesap verme sorumluluğu duymayan, özgür bir insandır.”

Birde özgürlük duygusu gelişmemiş çocuk üzerinden gidelim; Özgürlük duygusu gelişmemiş bir çocuk, ebeveynlerin mutluluğundan kendini sorumlu tutar. Onun için başkalarının mutluluğu önemlidir ve dünyaya bunun için gelmiştir. Bu çocuk “ben bir çocuğum ve oyun oynamak istiyorum” diyemez çünkü bu hakkı kendisinde görmez. Bu çocuklar ile bazen “çok sessiz, çok uysal, söz dinleyen bir çocuk” diye övünülür. Fakat bu çocuk sadece başkalarını memnun ve mutlu etmeye çalışan bir çocuktur.

Bu çocuk yetişkin olduğunda ve evlendiğinde eşi ve eşinin ailesine karşı ‘’hizmetçi’’ anlayışı içerisinde davranır ve onları memnun etmek için çabalar. Eşi tarafından aldatılır ve bunu bilmesine rağmen yüzleşemez.

O, herkesi mutlu etmekten sorumludur.

O, bu dünya da bende varım deme cesaretine ulaşamamıştır. Buna izin verilmemiştir.

Sevgili ebeveynler, çocuklarınızda sağlıklı sorumluluk duygusu ve özgürlük anlayışının gelişmesi için birbirini takip eden bu iki konuda dikkat etmelisiniz.

Kaynak: Doğan Cüceloğlu

Çocuklara sorumluluk bilinci kazandırırken neler yapılmalı?

• Öncelikle çocuğunuza sorumluluk bilinci kazandırmaya karar vermeniz ve sürece hazır olmanız önemlidir. Çünkü bu becerinin kazanımında ebeveyn olarak sizlerin istikrarlı ve sabırlı olması öncelikli adımdır.
• Çocuğunuzla konuşurken ya da bir şey yapmasını isterken ses tonunuza ve kurduğunuz cümlelere dikkat etmelisiniz. Emir kipi kullanmamalısınız. Net ve direkt cümleler ile taleplerinizi ifade etmelisiniz. Bu süreçte çatışmadan uzak durmak, bir kriz yaşandığında sakin kalabilmek önemlidir.
• Sorumluluk bilinci kazandırırken “çocuğun kendine ait sorumluluklarına” dikkat etmelisiniz. Örneğin; çocuktan odasını toplamasını isterken rica ederek istememelisiniz. Ya da çocuk yapmadığında odayı siz toplamamalısınız. Bunu gören çocuğunuz “ben yapmasam da annem zaten yapıyor” şeklinde düşünmemelidir. Çünkü çocuğunuza ait bir alan olan odanın toplanması da çocuğunuza ait olmak zorundadır. Burada ayrım çok iyi yapılmalıdır. Çocuğunuza ait sorumlulukların neler olduğunu çok iyi bilmelisiniz.
• Çocuğunuza sorumluluk bilincini kazandırırken sebep sonuç ilişkisini çok iyi kurmalısınız. Çocuğunuz kendisine ait bir sorumluluğu yerine getirmediğinde bunun sonucuna katlanabilmelidir. Fakat tüm bunları yaparken, kullanılan dile dikkat edilmelidir. Asla tehditkar bir dil kullanılmamalısınız.
• Çocuğunuz kendisine ait bir sorumluluğu yerine getirmediğinde bunun bir bedelinin olacağını bilirse, kendisini daha iyi ayarlayacak ve sorumluluğu yerine getirecektir. Burada bahsettiğim bedel sizlerin vereceği bir ceza değil. Hayatta herkes kendi davranışlarından sorumludur. Çocuğunuzda kendisine ait bir sorumluluğu yerine getirmediğinde ve bunun sonucunda da sıkıntı yaşadığında, bunun kendisinden kaynaklı olduğu ile yüzleşmesi gerekir.
• Bu süreç içerisinde en önemli hususlardan birisi; çocuğunuza ait olan sorumluluğu o yerine getirmediğinde sizin yapmanızdır sevgili ebeveynler. Çocuğunuzun yapması gereken sorumluluğu o yapmıyor diye siz yapmayın.
• Son olarak, çocuğunuzun sorumluluklarını yerine getirip getirmediğine dair sürekli sorular sormayın ve yapmadığı şeyleri yapması için sürekli uyarmayın.