Kayyum ya da kayyım!
Türkiye'de uzun zamandan beri devam eden kayyım tartışması Esenyurt Belediye Başkanı Ahmet Özer'in tutuklanmasının ardından yeniden başladı. Bildiğiniz üzere Özer, terör suçlamasıyla tutuklanmış yerine kayyım atanmıştı. Çok tartışılan ve hukuki bir terim olan kayyımı sizler için araştırdım…
Kayyım, hukuki veya idari bir süreçle görevlendirilmiş olan bir kişidir ve bir kişi, şirket ya da kurumun yönetimini geçici olarak devralması için atanır. Özellikle kamu yararı veya özel hukuk açısından acil durumlarda, belirli şartlar altında kayyım atanır.
Kayyım atanma şartları
Kayyım atanmasının iki ana kategorisi vardır:
Özel hukuk kayyımlığı: Özel hukuk davalarında, bireyler veya tüzel kişilerin (şirketler, vakıflar vb.) yönetim veya malları üzerinde hak sahibi olmadığı veya görevini yapamadığı durumlarda kayyım atanabilir. Örneğin: Kişi, malvarlığını yönetemeyecek durumda olduğunda (örneğin hastalık nedeniyle). Vasi atanması gereken kişilerin bulunmadığı veya kişinin kendisinin temsilci seçemediği durumlarda. Bir mirasın dağıtımı gibi özel durumlarda malları yönetmek için geçici olarak kayyım atanabilir.
Kamu hukuku kayyımlığı: Devlet veya kamu yararına bağlı olarak kayyım atanması, daha çok ticari kuruluşlar veya belediyeler gibi kurumlar için söz konusu olur. Bu durumlarda kayyım atanma şartları daha sıkıdır ve belirli ihlallere dayanır, örneğin: Terör örgütleri ile ilişkili olduğu veya yasa dışı faaliyetlerde bulunduğu tespit edilen şirketlere kayyım atanabilir. Belediyelerde yolsuzluk, görev kötüye kullanımı, mali suçlar gibi ciddi iddialar varsa, kamu yararını korumak amacıyla belediye yönetimine kayyım atanabilir.
Kayyım atanması, yargı kararı veya Bakanlık gibi yetkili bir idari kurum tarafından onaylanır ve belirli bir süre boyunca ya da sorun çözüme kavuşana kadar devam eder. Kayyım atanması, genellikle geçici bir çözüm olup, durum normale dönünce kayyımlık sona erdirilir.
Belediyelere kayyım neden atanır?
Son yıllarda Türkiye’de belediyelere kayyım atanması kamuoyunun gündeminde sıkça yer buldu. Peki, bir belediyeye kayyım neden atanır, hangi durumlar bu kararın alınmasını gerekli kılar?
Kayyım nedir?
Kayyım, hukuki ya da idari kararlarla belirli bir kişi veya kurumun yönetimini geçici olarak devralması için görevlendirilen kişiye verilen isimdir. Özellikle kamusal veya özel kuruluşlarda yönetimsel zafiyet, yasa dışı faaliyetler ya da kamu yararına ters düşen durumlar tespit edildiğinde, kayyım atanması gündeme gelir.
Belediye yönetiminde kayyım atanmasının sebepleri
Belediyelere kayyım atanması, yerel yönetimlerin işleyişine müdahale gibi görülebilir ancak bu adım, genellikle belirli zorunluluklara dayanır. İşte kayyım atanmasını gerektiren başlıca sebepler:
Kamu güvenliği ve kamu düzeni tehditleri: Belediyelerin kamu güvenliğini tehdit eden faaliyetlerde bulunduğu ya da yasadışı örgütlerle ilişki içinde olduğuna dair güçlü kanıtlar varsa, devletin güvenliği sağlama sorumluluğu gereği kayyım atanabilir. Örneğin, belediyenin terör örgütleriyle bağlantılı faaliyetler yürüttüğüne dair somut bulgular olması durumunda, güvenlik gerekçesiyle kayyım atanması gerekebilir.
Yolsuzluk ve usulsüzlük iddiaları: Belediye yöneticilerinin veya yetkililerinin yolsuzluk, usulsüzlük, zimmete para geçirme gibi hukuka aykırı işlemler yapması, kamu malının zarar görmesine yol açabilir. Bu durumda, hem halkın vergilerinin etkin ve adil kullanımını sağlamak hem de olası zararları önlemek amacıyla kayyım atanabilir.
Görev kötüye kullanımı: Belediyelerde hizmetlerin aksamaması, kamu yararının korunması adına yetkililer görevlerini etkin bir şekilde yerine getirmelidir. Belediyenin asli görevlerini ihmal etmesi ya da yetkilerini kötüye kullanarak, kamu çıkarına aykırı hareket etmesi durumunda da kayyım atanabilir.
Yerel yönetimlerde bağımsız denetim eksikliği: Bazı belediyelerde denetim mekanizmalarının sağlıklı işlememesi veya yerel meclislerin belediye başkanını denetleyememesi durumunda, kamu yararını korumak adına kayyım atanması bir çözüm olarak görülmektedir.
Kayyım atanması nasıl gerçekleşir?
Belediyelere kayyım atanması, İçişleri Bakanlığı’nın yetkisindedir ve çoğunlukla bir yargı kararı ya da soruşturma süreci sonucunda gündeme gelir. İçişleri Bakanlığı’nın bu konuda nihai yetkili olması, yerel yönetimlerin yasa dışı bir yapıya dönüşmesini önlemek ve kamu düzenini korumak amacı taşır. Ancak kayyım atanması, geçici bir müdahale olup, genellikle durum normale döndüğünde ya da seçilmiş yönetim göreve devam edebilecek duruma geldiğinde sona erdirilir.
Kayyım atanması, halkın seçme ve seçilme hakkına dair tartışmaları da beraberinde getirir. Eleştiriler, kayyım atamalarının demokratik yapıya müdahale olarak görülmesi üzerinedir. Ancak diğer yandan kayyım atanmasının, yasa dışı faaliyetlerin önüne geçilmesi, kamu kaynaklarının daha etkin kullanılması gibi önemli gerekçelere dayandığı vurgulanır.
Özetle, belediyelere kayyım atanması, kamu düzenini sağlamak ve yasa dışı faaliyetleri engellemek için başvurulan hukuki bir önlemdir. Ancak, bu uygulamanın sadece gerektiğinde ve geçici olarak kullanılması, yerel demokrasinin sağlıklı işleyişi açısından son derece önemlidir.
