İnsan neden kendini tanımak ister?

Bu soruya verilecek ilk cevap aslında oldukça basit: Merak. Herhangi bir durumu neden böyle değerlendiriyorum? Eşim ve çocuklarım başka şeyler hissederken ben neden böyle hissediyorum? Bir tartışma sonrasında ben kendimi dışarı atarken eşim neden eve kapanıp depresif tavır takınıyor? Çoğu zaman bu sorulara cevap aramak ve nu konular hakkında konuşmak bize ilginç geliyor.

Kişiliği merak etmemiz ve onunla ilgileniyor gibi gözükmemiz çoğu zaman entelektüel bir birikimden öteye gidememektedir. Enneagram modeli insanın kendini tanıması, diğer insanları tanıması, özellikle eş ve çocuklarının davranışlarını anlamlandırması, iletişimi sağlıklı yürütmek ve birbirimizin duygularının farkına varabilmek için oldukça faydalı bir yöntemdir.

Çoğu zaman insan bir acı çektiğinde veya bir sıkıntıya girdiğinde başkalarını suçlama eğilimi gösterir. Özellikle evliliklerde veya aile içi ilişkilerde, aile bireyleri hayatın içinde yaşadıkları sorunları, karşılıklı anlaşamadıkları noktaları değerlendirirken ilk refleks olarak eşini, çocuğunu kısacası kendi dışındaki kişileri suçlama eğilimi gösterebilir. Kişi çoğunlukla kendisine yönelik abartılı bir imaj çizer, mükemmel görünmeye çalışır veya hata yapmayacağını düşünür.

Enneagram modeli tabi ki bizlere mükemmel bir aile hayatı yakalayabilmek için bütün gerçekleri sunmayacaktır. Ancak bizlere sağlıklı birere fikir verecektir. Bu modeli aile içerisinde eşler ve çocuklar kendileri için mükemmel bir gelişim aracı olarak kullanabilir.

Bu yazı dizisinde aile içinde eşlerin ve çocukların kendilerini anlamalarını, birbirleriyle olan ilişkilerini daha sağlıklı yürütmelerini ve özellikle sahip oldukları tüm yeteneklerini keşfetmelerine yardımcı olmayı amaçlıyorum. Biz uzmanlar bu modelin kişinin kendi doğasını ve sevdiklerinin doğasını bozmadan en iyi şekilde kullanılabilecek bir kişilik analiz aracı olduğunu biliyoruz.
Bir Çin atasözü derki: “Eğer ruh aydınlanmışsa, insanda güzellik vardır. Eğer insanda güzellik varsa, evde uyum vardır. Eğer evde uyum varsa, ülkede düzen vardır. Eğer ülkede düzen varsa, dünyada barış vardır.”

Yunus Emre’nin de dediği gibi “Gelin tanış olalım, işi kolay kılalım. Sevelim sevilelim.” Kişilerin Enneagram modeli çerçevesinde birbirini tanıması ve tanışması kişilerin birbirini sevmelerine ve sevilmelerine yardımcı olacaktır. Tanışmak işteş bir fiildir. Yani karşılıklı olarak birbirimizi tanımayı ifade eder. Aynı zamanda tanışmak fiili kişiyi kategorize etmek, etiketlemek veya bir kalıba mahkûm etme anlamından uzaktır.

Kısaca Enneagram nedir?

Enneagram modeli, ilk olarak kişinin kendisini ardından da ilişki içinde olduğu diğer kişileri tanımasına yardımcı olan bir insan tanıma modelidir. Bu modelin tarihsel geçmişi veya model üzerinde çalışan bilim insanlarını size anlatarak bilgiye boğmak istemem. Bu yazı dizisinde Enneagram ve İlişkilerin Yönetilmesi konusuna yer vereceğim. Öncelikle “Enneagram ile İlişki Analizi” kitabımızda birlikte çalıştığımız eşim Dr. Melek Çil Hanım’a teşekkür ederek başlamak istiyorum. Yaklaşık dokuz yıldır Enneagram üzerine birlikte çalışmalar yapıyor, yazıyor ve seminerler veriyoruz.

Enneagram, dokuz farklı kişilik tipini ve bu tipler arasındaki ilişkileri açıklayan bir kişilik tipolojisidir (Tip 1,2,3,4,5,6,7,8,9). Enneagram ile kişilik tipinizi tanıyabilir, sorunlarınızla başa çıkabilir ve sevdiklerinizi de anlayarak daha güçlü ilişkiler kurabilirsiniz.

Dokuz farklı kişilik tipinin dünyayı anlamlandırma biçimleri farklıdır. İnsan bazen çevresindeki kişilerin yaşam biçimlerini kendi görüş ve inançları perspektifinden değerlendirir. Ancak gerçek anlamda anlayabilmek için o kişilerin düşüncelerine, hislerine, hareketlerine de yönelmemiz gerekir.

Bir aile kuran, aynı evi paylaşan, geleceğe birlikte ilerlemeye karar veren çift ve çocuklarının sağlıklı bir birliktelik yaşayıp mutlu bir yuvada yaşayabilmeleri için birbirlerinin düşünce, duygu ve hareketlerini anlamaları çok önemlidir.

İlişkilerde yaşanan birçok sorun eşlerin birbirlerinin bakış açılarını, duygularını ve hareketlerini görmemelerinden kaynaklanır. Eş ve çocukların birbirlerine sevgilerini, düşüncelerini ve hareketlerini ifade ediş biçimlerini anlamak için biraz çaba harcamaları gerekir. Kendi hayatlarını ve birlikte yaşamak istediklerinin hayatlarını hangi gerçekliğe göre yaşadığını anlamaları gerekir.
Enneagram kişilik modeli insanların kendi kişilik tipini ve çevresindekilerin, eş ve çocukların kişilik tiplerini kolaylıkla anlamalarını sağlayacak sınıflandırılmış bilgiyi sunar. Bu sınıflandırma sayesinde eş ve çocukların birbirlerinin nasıl davranacağını öngörme anlamında yardımcı olur. Eşler ve çocukların kendi bakış açılarını sınırlandıran alışkanlıklarından kendilerini kurtardığında gelişme yönüne doğru harekete başlar ve daha anlayışlı, daha sağlıklı ilişkiler kurabilmeye başlar.

Enneagram’ı kullanarak insanları etiketlemek kesinlikle doğru değildir. Örneğin “Tip 3’ün ideal eşi Tip 1’dir.” ya da “Tip 1 ile Tip 7 birbirine uygun eş olamaz ama iyi dost olabilir.” gibi bir genelleme yapmak kesinlikle doğru değildir. Tip 8’ler iyi bir aile babası, Tip 4’ler duygusallıkta derinleşmiş bir eş gibi yakıştırmalarla eşleri ve çocukların birbirine yakıştırarak ideal kombinasyonlar kurmak sonuç vermeyecektir.

Enneagram ile kendi kişilik tipimizi ve çevremizdeki kişilerin kişilik tipini keşfetmedeki amacımız kesinlikle kendinize uygun eşin kim olduğunu belirlemek veya eşinizin size uygun bir eş olup olmadığını test etmek olmamalıdır. Amaç her zaman var olan ilişkinin yoluna koyulmasıdır.

Eş ve çocukların ilişkilerinin daha uzun soluklu ve sağlıklı devam etmesini istiyorlarsa, kendilerinin, eş ve çocuklarının genel ihtiyaçlarını bilmeli ve bu ihtiyaçları denge içerisinde karşılayabilmelidir. Eş ve çocuklar ilişkilerini başlatırken ya yoğun duygularının etkisiyle ya mantıksal bir bakış açısı ile ya da fiziksel beklentiler ile harekete başlarlar. Yeni iletişim içerisinde olan birisinin son derece sıcak, samimi ve sevgi dolu olması etkileyici gelirken, evlilik sonrasında kendisi ile uyum sağlayabilmesi için daha farklı özelliklere de sahip olmasını kişiden beklenir.

Enneagram modeline göre herkes kendine özgü dokuz farklı mizaç tipinde dünyaya gelir. Dokuz temel tipin kendine has arayışları, güçleri, ihtiyaçları ve zayıf noktaları vardır. Önümüzdeki haftadan itibaren her kişilik tipini size etraflıca anlatmaya çalışacağız.