Depremi önceden bilebilmek mümkün mü?

Türkiye'deki doğal afetlerin yüzde 61'ini deprem, yüzde 15'ini heyelan, yüzde 14'ünü sel, yüzde 5'ini kaya düşmesi, yüzde 4'ünü yangın, yüzde 1'ini çığ oluşturuyor. Peki depremleri önceden bilebilmek ve buna karşı önlemler alabilmek mümkün mü? İşte bu sorunun cevabını Yıldız Teknik Üniversitesi veriyor.

Yıldız Teknik Üniversitesi TEKNOPARK'ında geliştirilen ve 7 yıllık bir çalışmanın ürünü olan EDİS Deprem Erken Uyarı Sistemi Marmara Bölgesi’nde binlerce konut ve işyerinde kullanılıyor. Türkiye'nin önde gelen deprem uzmanları ve yazılımcıları tarafından geliştirilen EDİS Deprem Erken Uyarı Sistemi, 2022 İzmir depreminden bu yana büyük küçük bütün depremlerde yüzde 100 başarı sağladı.

EDİS Kurucu Ortağı ve CEO’su Ali Emre Erişen, uygulamanın cep telefonu üzerinden bireysel kullanıcılara sunulması için çalışmaların sürdüğünü söyledi. Erişen ‘’Türkiye’nin önde gelen 10 üniversitesinden deprem bilimci, afet yönetim uzmanı, sosyolog, psikolog gibi farklı disiplinlerinden öğretim üyeleri ile iş dünyası ve STK temsilcilerinden oluşan akademik danışma ve istişare kurulları oluşturuldu. Kurullarda ayrıca ABD, Japonya, İtalya, Meksika ve Tayvan’dan da bilim insanları yer alıyor. Kurulların sinyalin halka verilmesini uygun görmesi durumunda, sistem DASK mobil uygulaması üzerinden aktif olarak kullanılabilecek’’ diye konuştu.

2016 yılında Yıldız Teknopark içinde kurulan ve Türkiye'nin önde gelen deprem uzmanları ve yazılımcıları ile geliştirilen EDİS Deprem Erken Uyarı Sistemi, 2022 yılda yaşanan İzmir depremi ile birlikte başlayan test sürecinde tüm depremleri hatasız olarak bildirmeyi başardı.

EDİS Kurucu Ortağı ve CEO’su Ali Emre Erişen sistemle ilgili olarak şu bilgileri verdi: “Bilim adamlarımız, Marmara Bölgesi’nde en az 7 büyüklüğünde bir depremin olma olasılığı üzerinde duruyorlar. Bu çok ciddi bir tehlikedir. Sadece İstanbul’da 600 bin konutun dönüşmesi gerekiyor. Şu ana kadar yapılan dönüşüm verileri göz önüne alındığında tüm konutların dönüşümü için daha uzun yıllara ihtiyaç var. Oysa bizim kaybedecek vaktimiz yok. Deprem erken uyarı sistemi bu açıdan çok önemli. EDİS Erken Uyarı Sistemi’ni Marmara Bölgesi’nde kullanılabilir hale getirdik. Ülkemizin tümünde aktif olması için ise 5 yıllık bir planımız var. Altyapı çalışmalarımız bütün hızıyla sürüyor. Marmara Depremi demek yaklaşık 34 milyon insanımızın risk altında olması demek. Bu nedenle adeta zamanla yarışıyoruz. Bizim geliştirdiğimiz sistem geleneksel deprem erken uyarı sistemlerinin dışında daha az maliyet ile depremin yıkıcı sarsıntılarından önce saniyeler hatta bulunduğunuz konuma göre dakikalara kadar uzanan bir süre kazanarak tedbir alma ve depreme hazırlıklı olma imkanı veriyor. Böylelikle insanların uğrayabileceği zararı en aza indirmeyi hedefliyoruz.”

Doğal afetlerin yüzde 61’i deprem

Türkiye'deki doğal afetlerin yüzde 61'ini deprem, yüzde 15'ini heyelan, yüzde 14'ünü sel, yüzde 5'ini kaya düşmesi, yüzde 4'ünü yangın, yüzde 1'ini çığ olduğuna dikkat çeken Erişen ‘Türkiye, coğrafi konumu gereği deprem kuşağında yer alan ve bu nedenle sık sık depremlerle karşı karşıya kalan bir ülke. 6 Şubat 2023'te Kahramanmaraş merkezli ve 11 ili etkileyen deprem, bir kez daha depremlerin ne kadar yıkıcı olabileceğini gözler önüne serdi.’’ dedi. Ali Emre Erişen ‘’6 Şubat depremlerinde 50 binden fazla vatandaşımızı yitirdik. Bu afette 6 bin vatandaşımızın yıkılmayan evlerde yaşamını yitirdiği belirlendi. 232 bin 640 kişi de ağır hasar almayan binalarda yaralandı. Depremin birinci etkisinin dışında, doğalgaz ve elektrikten kaynaklanan patlama, yangınlar, açılamayan kapılar ve düşen eşyalar gibi ikinci nedenden kaynaklanan can kaybı da oldukça yüksek oldu. EDİS Deprem Erken Uyarı Sistemi bu ikinci nedenlerden kaynaklanan can kaybını da en aza indirmeyi hedefliyor. Ayrıca özellikle yüksek katlı binalarda yaşayan vatandaşların, binanın farklı bölümlerinde enkaz altında kalmaları arama kurtarma çalışmalarını zorlaştırıyor. Deprem anı senaryolarıyla apartman sakinlerini bir yönde toplanmalarını sağlamak arama kurtarma çalışmalarını 13 kat artırabilir. Bunun için eğitim programları geliştiriyoruz. Bunları da uygulamalarımız içinde vereceğiz.’’ diye konuştu.

EDİS nasıl çalışıyor?

EDİS, yapay zekaya dayalı bir sistem ve depremi yerinde tespit ediyor. Fay hatlarına yerleştirilmiş yüksek teknolojili sistem, deprem istasyonları ile çalışıyor. Depremin P dalgasını alıyor ve bu sayede depremin büyüklüğünü ve merkez üssünü anında belirliyor. Daha sonra S dalgasının (yıkıcı dalga) ne zaman size ulaşacağını hesaplayarak size uyarı gönderiyor. Uyarı; EDİSBOX, cep telefonu, siren, gibi farklı kanallardan yapılabiliyor.