Türk siyasetinde değişim rüzgârı ve liderlik

Değişim, karşısında durmanın mümkün olmadığı farklılaşma sürecidir. Bu farklılaşma sürecinin güçlü bir retorik olarak görüldüğü alanlardan biri ise siyaset. 31 Mart seçimi sonrasında toplumun ayrılmaz parçası olan siyasette değişime tanıklık ediyoruz. Değişime uyum sağlamak, değişimi yönetmek lider olmayı gerektiriyor. Değişimin yönünü, kapsamını, katılımcılarını ve sürekliliğini lider tayin ediyor.

Değişim kavramına siyasi liderlik üzerinden baktığımızda çok yakın tarihli üç farklı isim ve üç farklı liderlik hikayesi karşımıza çıkıyor.

• Değişim rüzgârı ilk olarak muhalefet partileri için 2023 seçim sonuçlarının yarattığı hayal kırıklığı sonrası CHP’yi etkiledi. Tepkiler ana muhalefet partisi liderini koltuğundan etti. 38. Olağan Kurultayı’nda CHP liderliği için Kılıçdaroğlu karşısında Özgür Özel aday oldu. Özel, Değişimin Yüzyılı söylemi ile kurultaydan galip ayrıldı.

• Toplumsal talepler CHP’den sonra İyi Parti’yi etkisi altına aldı. Yerel seçimlerde ortaya çıkan tablo ile birlikte İyi Parti olağanüstü kurultaya gitti. Üç başkan adayı ile kurultay gerçekleşti. Meral Akşener’in desteklediği Müsavat Dervişoğlu partinin yeni lideri oldu.

Her iki partinin liderlik koltuğundaki değişim, seçmenin isteklerinin yanıtlanması anlamını da taşıyor.

• Değişim sinyallerini iyi okuyan bir isim daha var TBMM 27. Dönem Milletvekili Yavuz Ağıralioğlu. Seçim sonucunda seçmenin oy verme davranışını analiz eden Ağıralioğlu hem iktidara hem de muhalefete kırgın ve kızgın seçmenin varlığına dikkat çekti. Seçmenin ekonomi, kutuplaşma, liyakat sorunlarına tepkisini dile getirdi. Nesil değişimine dikkat çeken bir söylemle siyasal değişimi vurgulayarak parti kurma hazırlıklarını açıkladı.

Parti Liderliğinden Siyasi Liderliğe

Parti içinde liderlik daha kurumsal nitelik taşıyor. Medyanın yaklaşımı ve sunumu, toplumsal talepler ve uzlaşı, demokrasinin ne düzeyde işlediği, seçmende algılanan imaj ve itibar gibi unsurlar, liderlik stilini ve etkisini belirliyor. Liderlik düzeyinin siyasi liderlik aşamasına yükselmesi ise demokratik seçim sisteminde seçmen desteği ile gerçekleşiyor.

Araştırmalar, seçmenlerin liderlerin seçim deneyimini önemsediklerini gösteriyor. Siyasette eski, liderlikleri ile yeni diyebileceğimiz üç önemli isimden örnek verdik. Bu isimlerden Özgür Özel, parti genel başkanlığı sonrası önemli bir yerel seçim atlattı. İyi Parti Lideri Müsavat Dervişoğlu ve parti kurma hazırlıkları içindeki Yavuz Ağıralioğlu ise gerçekleşecek ilk genel seçimde liderlik koltuğunda ilk sınavlarını verecekler.

Tüm liderler için seçimler zorlu dönemler. Seçmenin ağırlıklı olarak lidere bağlılıkla oy verme kararı alma eğiliminde olduğu biliniyor. Bu zorlu dönemlerde başarı ise seçim olmayan dönemde temsil edilen kitlenin genişletilmesini gerektiriyor.

Seçim dışı dönemlerde liderlik algılamasında etkili, önemli olaylar ve durumlar söz konusu olabiliyor. Örneğin, bugün Ankara oldukça hareketli. Tüm gözler bugün gerçekleşecek olan Cumhuriyet Halk Partisi Başkanı Özgür Özel ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın görüşmesinde. Bu görüşme muhalefet lideri olarak, toplumsal talepleri iletip kendisinin kamuoyu oluşturma ve gündem şekillendirme gücünü de gösterecek. Yani aslında liderlik için zorlu bir dönemeçten geçmek anlamını da taşıyor.

Seçmenin Liderlik Beklentisi

Seçmen desteği aslında seçmenin nasıl bir lider talep ettiğiyle şekilleniyor. Dolayısıyla seçim deneyiminin yarattığı avantajı arttıran önemli bir diğer unsur, liderlik stili.

Liderlik stillerinden en bilinen ve en eskisi, başarı odaklılığının, karar ve kontrol sahibi tek bir kişinin belirleyici olduğu otoriter liderliktir. Otoriter yönetimin yerini demokratik yönetimin alması ile demokratik liderlik türü ortaya çıkmıştır. Demokratik liderler, siyasi anlayış olarak bilgilendirme, fikir ve görüş alma yaklaşımını ve katılımcılığı benimser.

Bir diğer liderlik türü ise toplumsal koşullardan etkilenerek ortaya çıkan karizmatik liderliktir. “Lider partisi” kavramı ile karşılık bulan bu tür liderlik, kitlenin lidere yüklediği anlam ve rol ile ortaya çıkar. Kitle karizmatik liderlerle duygusal bağlar kurar ve onu taklit etmeye istekli olur. Bir diğer liderlik tarzı ise kriz ve kaos durumlarında etkisi çok fazla hissedilen dönüşümcü liderliktir. Bu tür liderlere empati ve özgüven ile motive ederek değişimi yöneten liderler diyebiliriz. Birlikte yol yürümeye odaklanır ve kitleye bir vizyon vererek yetkin kişileri harekete geçirirler.

Liderlik doğuştan kazanılmıyor. Geçmişte sadece imaj ve liderin kişiliği ile ya da koşullar karşısında sergilenen davranışlarla tanımlanan liderlik bugün seçmenle etkileşim ve diyalog ile şekillenebiliyor. Bu da sosyalleşme, iletişim, duygusal zekâ gibi becerilerin iyi algılanan bir liderlik üzerindeki dikkat çekici etkisini görmeyi sağlıyor. Söz konusu bu beceriler hem en temel siyasi hedef olan iknayı hem de gündemi yönetme becerisini beraberinde getireceği için oldukça kritik. Bu beceriler rakiplerden farklılaştırıyor, refleksleri güçlendirip esnek olmayı, toplumdaki sinyalleri okuyabilmeyi ve iyi ilişki yönetmeyi sağlıyor.

Bir yolu belirli amaç için yürümek sadece liderle değil birlikte yol yürüdüğü kitlenin algısı ve tercihleri ile de ilintilidir. Hedeflenen algının oluşmasına yansıyarak siyasi erk elde etme hedefine en fazla yaklaştıran unsur ise güven. Güven kazandıran temel özellikler, dürüst olmak, vizyon sunmak, ilham vermek ve uzmanlık. İşinde uzmanlık doğru karar vermeyi, dürüstlük adaletli olmayı, vizyon sunmak gelecekte ulaşılacak bir nokta için kitleye yön vermeyi ve ilham vermek her koşulda umutlu olmayı, harekete geçmeye istekli olmayı sağlıyor.

Otoriter, karizmatik, demokratik ya da dönüştüren fark etmeksizin bir liderin güvenilirliği, desteğini kazanmak isteği halk ile ilişkisini ve ilişkiyi yönetme becerisini şekillendiriyor. İster içinde olunan koşullardan ister kişilikten kaynaklansın güven kazanmadan, iş birliği sağlamadan, parti kurmaylarına ve seçmen kitlesine yön vermeden ve değişimi yönetmeden güçlü bir liderlik olası görünmüyor.