Senegal’in yolu açık olsun

Afrika meraklıları geçtiğimiz hafta Senegal’deki seçime kilitlendi. Batı Afrika’nın en güçlü demokrasisi olmakla övünen 18 milyon nüfuslu Senegal, 25 Şubat’taki seçimin ertelenmesiyle ciddi bir krize sahne olmuştu. Halk sokaklara dökülmüştü. Anayasa Konseyi (yüksek mahkeme) Cumhurbaşkanı Macky Sall’in görev süresinin sona ereceği 2 Nisan’dan itibaren koltuğunda oturamayacağına hükmetmiş, hükümeti geri adım atmaya zorlamıştı. 24 Mart’ta seçim yapılmıştı.

* * * *
Macky Sall’in önderliğindeki iktidar koalisyonunun adayı önceki Başbakan Amadou Ba yüzde 36’yı aşamadı. Gergin seçimi muhalefetin adayı Basiru Diomay Faye yüzde 54 oyla ilk turda kazandı. Muhalefet partisi (PASTEF- İş, Ahlak ve Kardeşlik İçin Senegal Vatanseverleri) yolsuzluğa ve adaletsizliğe son vereceğini savunuyor, Siyasi elitlere karşı çıkıyor. Partinin temel gücü gençleri arkasına alması. Panafrikancı ve solcu çizgi takip ediyor.

* * * *
Kamu düzenine yönelik saldırıları gerekçesiyle PASTEF 2023 yazında kapatıldı. Lideri Osman Sonko “ayaklanma çağrısı yaptığı” gerekçesiyle hapis cezasına çarptırıldı. Sonko taraftarlarının protesto gösterilerinde çıkan olaylarda toplam 30 genç hayatını kaybetti. Hapis kararı gerekçe gösterilerek Sonko’nun adaylığı engellenince, PASTEF’in iki numaralı yöneticisi ve Sonko’nun has yoldaşı Basirou Diomay Faye’in aday gösterilerek partinin seçimlere katılması mümkün oldu.

* * * *
Cumhurbaşkanı Sall’in seçimi erteleme girişimi çerçevesinde çıkardığı siyasi af yasası sayesinde hem Osman Sonko hem de yoldaşı Basiru Diomay Faye hapisten çıktır. Bu ikili, son 10 gün, PASTEF’in kurucusu ve cumhurbaşkanı adayı sıfatlarıyla, seçim kampanyalarına bizzat katılarak zaferi mümkün kıldılar. Ülkenin 60 yıllık siyasi tarihinde muhalif adayın ilk turda seçimleri kazanması bir ilk. 44 yaşındaki mütevazi gümrük müfettişi Basiru Diomay Faye, 3 hafta önce hapisteydi, 2 Nisan‘da bölge devlet başkanlarının katıldığı tören ile cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturdu.

* * * *
Muhalefetin seçim zaferinin ardından, Senegal’de yatırımları bulunan dış çevreler (en büyük yatırımcı Fransa) merak ve endişe içindeler. Petrol ve gaz yatırımları zarar görür mü? Son 10 yılda iki katına çıkan yabancı yatırımlar ertelenir mi? Avrupa Birliği ile imzalanan eleştiri konusu balıkçılık anlaşmaları iptal edilir mi? Fransa’nın askeri üssü kapanır mı? Cezayir’den sonra Senegal’de demir-çelik yatırımına girişen Tosyalı Holding yönetimi de merak ve tedirginlik içinde bulunan işverenler arasındadır muhtemelen.

* * * *
Faye, seçim sonrası ilk konuşmasında ve görev devir teslim töreninde, yabancı sermayedarları rahatlatmaya gayret etti. Ancak açık çek vermedi. Senegal’in “güvenilir bir ortak” olduğunu vurguladı. Varılan anlaşmalar kazan-kazan mahiyetinde ise, kontratta Senegal’e saygıdeğer ortak muamelesi yapılıyor ise, işbirliğinin sürdürüleceğini duyurdu. Örneğin geçtiğimiz yıllarda Moritanya ve Senegal açıklarında keşfedilen ve bu sene sonuna doğru her iki ülkeyi sıvılaştırılmış doğal gaz ihracatçısı haline dönüştürecek, devasa enerji yatırımlarının PASTEF döneminde engellerle karşılaşacağına şahsen ihtimal vermiyorum. Maden ve balıkçılık alanlarında dengesiz anlaşmalar mevcut ise, bunlar gözden geçirilir, orta yol bulunarak kamuoyu tatmin edilir.

* * * *
Verilen sözlerden biri de bölgedeki (eski Fransız sömürgesi) 8 frankofon ülkenin kullandıkları ortak para birimi Afrika Fransız Topluluğu Frangının (CFA) Frangı’nın kaldırılması. Bu para biriminin Merkez bankası Dakar’da, bankanın başkanı da Fildişi Sahili’nden. Kısa ve orta vadede CFA Frangı’ndan vazgeçilmesi mümkün değil. Zira ortak para birimi kullanılması 8 ülkenin kambiyo külfetini kaldırıyor, dış ticareti destekliyor. Ancak 15 üyeli Batı Afrika bölgesel örgütü ülkelerinde ortak para birimi“ECO” ileride, tedavüle sokulursa, CFA ömrünü tamamlayacaktır. Ancak PASTEF’in de dört yıl içinde “kolonyal para birimini” kaldırma ihtimalini sıfıra yakın gördüğümü vurgulayayım.

* * * *
Basiru Diomay Faye’in işi iki açıdan zor. Birincisi Parlamentoda çoğunluğu bulunmuyor. Reformlar için Meclis çoğunluğunu nasıl ikna edecek, hep birlikte izleyeceğiz. Erken Parlamento seçimleri ihtimali var mı? Sene sonuna doğru görebiliriz. İkincisi, PASTEF’in kurucusu ve karizmatik lideri Osman Sonko ile iyi ilişkilerin idamesi gerekiyor. Görevi devraldıktan hemen sonra, Faye, Sonko’nun başbakan olarak atandığını duyurdu. Senegal’de cumhurbaşkanı ile başbakan arasında genellikle sorunlar yaşanır, sıklıkla başbakan değiştirilir, bu açıdan bu koltuğun Sonko için ne kadar cazip olduğunu bilemiyorum. Partinin ve seçim zaferinin asıl sahibi Sonko parti teşkilatının başında kalmaya devam edecektir.

* * * *
Barış ortamında sona eren 2024 Mart seçimleri Senegal’de demokrasi geleneğinin gerçekten güçlü olduğunu kanıtladı. Macky Sall’in seçimleri ertelemesi ile ortaya çıkan kaos sona erdi. Tökezleyen demokratik süreç, seçmenlerin, bir aylık gecikmeyle, sükûnet içinde sandıklara gitmeleri, muhalefetin sürpriz zaferi ve seçim sonuçlarının itirazsız kabulü ile düştüğü yerden ayağa kalktı; daha güçlü bir tempoyla koşusuna devam edecek. Yeni dönemde demokratik Senegal’in yolu açık olsun.a