Guatemala’ya refah gelir, yolsuzluklar sona erer mi?

Guatemala, El Salvador ve Honduras ile birlikte, hem Orta Amerika’nın, hem Latin Amerika’nın en sorunlu ülkeleri arasındadır. Uyuşturucu işlerinin günlük hayata yansımasından kaynaklanan can güvenliği, yaygın fakirlik ve işsizlik, ABD’ye “zorunlu” göç ve siyasiler arasında kökleşmiş yolsuzluk geleneği… Bu defaki seçimlerde, Bernardo Arévalo, yolsuzlukları sona erdirmek, yozlaşmış siyasi kadroların kökünü kazımak taahhüdüyle kampanya ile “müesses nizama” meydan okuyan atipik aday olmuş, oyların yüzde 58’ini elde ederek zafere ulaşmıştır. Arévalo’nun ikinci turda mağlup ettiği eski “first lady” Sandra Torres’in de merkez sol çizgide ve fakirden yana politikalar savunan siyasetçi olduğunu hatırlatalım.
Önceki devlet başkanlarından (1945-1951) Juan José Arévalo’nun oğlu olan, emekli diplomat ve geçen dönem milletvekili Arévalo’nun işi hayli zor. Guatemala’da mevcut siyasi sistemin ve politikacıların dokularına kadar yerleşmiş yolsuzluk geleneğine nasıl son verecek ? Bu sualin cevabını merak edenler o kadar fazla ki ! Arévalo’nun, ülkedeki şiddet olaylarını ve yolsuzlukları sona erdirmek yanında, açlık/fakirlik sorununu çözeceğini, ekonomide büyüme sağlayacağını iddia ederek seçmenin teveccühünü kazanmaya muvaffak olduğunu biliyoruz.

17 milyon nüfuslu Guatemala’da, geçmiş yıllarda sergilenen, yolsuzluklara son vermek amacıyla ülkedeki yargı ve adalet sisteminin köklü reforma tabi tutulması, suçlularının cezalandırılmasının kesinkes sağlanması, verilen ibret cezalarla caydırıcılığın güçlenmesi, böylelikle cezasızlık kültürünün ortadan kaldırılması yönündeki kıymetli çabaları bilmediğimiz takdirde, Arévalo’nun işinin neden zor olduğunu kavrayamayız.

Yeni devlet başkanı Bernardo Arévalo’nun 160 sandalyeden oluşan Parlamentoda sadece 24 vekile sahip olduğunu dikkate aldığımızda, yolsuzluklara son verilmesi taahhüdünü nasıl gerçekleştireceği sorusu öne çıkıyor. Doğrusu, adalet sisteminde reform yapmasının ve yolsuzluklara yeşil ışık yakan hakim ve savcıların temizlenmesinin nasıl mümkün olacağını kestiremiyorum. 2. turda yarıştığı merkez sol Sandra Torres’in partisinin(UNE, 28 milletvekili) ve görevi sona eren devlet başkanı Alejandro Giammatei’nin sağ-muhafazakar partisinin (VAMOS, 40 milletvekili) bu amaçla işbirliği yapmalarını beklemek siyaset biliminin tabiatıyla uyuşmaz.

İrili ufaklı 15 farklı partiye mensup milletvekillerinden oluşan Parlamentonun çoğunluğundan destek görmesi mucize sayılabilir. Latin Amerika siyaset sahneleri, reform yasaları çıkarmak üzere iyiniyetle gayret sarf eden liderler ile devlet başkanının önünü kesmeye çalışan ve onu görevden almaya gayret eden parlamentolar arasında yaşanan, iktidar oyunlarıyla tanınır. Son defa Peru’da sosyalist cumhurbaşkanı Pedro Castillo’nun, 1,5 yıl içinde, Meclis tarafından koltuğundan indirilmesine (2022 sonu) ve hapse mahkum edilmesine şahit olmadık mı ?

Guatemala’nın, 1996 yılında sona eren ve tam 36 yıl süren iç savaşın ardından, barışa ve huzura kavuşacağı umut ediliyordu. Beklenen huzur ve refah 25 yıldır bir türlü gelemedi. Çaresiz durumdaki Guatemala halkının, günümüzde, selameti hala ABD’ne göçte araması pek üzücü ve asap bozucu. Seçilmiş başkan Arévalo, BM’in yolsuzluklara karşı mücadele çabaları çerçevesinde oluşturulan “Guatemala’da Cezasızlığa Karşı Mücadele Komisyonu -The İnternational Commission Against Impunity in Guatemala-CICIG” benzeri bir uygulama için BM’e mi başvurur ?

Komşusu El Salvador’un genç, farklı, son derece popüler (dünyada bitcoin’i ilk yasallaştıran) devlet başkanı Nayib Bukele’nin sert polis devleti siyaseti ‘mano dura’ politikasını mi tercih eder ? Yoksa Parlamentoyu, beklenmedik bir maharetle arkasına almak suretiyle, ülkede köklü bir yargı ve adalet reformu gerçekleştirerek mi Guatemala’yı düştüğü çukurdan çıkarır ? Bilemiyorum. Bölgeye ilgim çerçevesinde, “el Presidente”ye en samimi başarı dileklerimi yollamak dışında elimden bir şey gelmiyor.