Nijer'de darbe
2020 yaz aylarından itibaren, Afrika'nın Sahra-Sahel kuşağında yer alan eski Fransız sömürgesi dört ülkede, askerler darbe yaptılar ve sivil hükümetleri uzaklaştırarak yönetimleri ele geçirdiler. Gerekçeler neredeyse aynıydı: Sivil yönetimlerin, cihatçı ve ayrılıkçı grupların saldırılarını sona erdirememeleri, böylece ülke güvenliğinin tehlike içine düşmesi. Diğer sebep ise yolsuzlukların önlenememesi, fakirliğin önüne geçilememesi türü bildiğimiz genel şikayetler. Nijer darbeci komşuları arasında demokrasiye tutunan örnek ülke idi.
* * * *
Bağımsızlığından bu yana 4 kez darbe yaşayan ve sayısız darbe girişimine sahne olan Nijer'den iki gün önce darbe haberleri gelmesi doğrusu biraz şaşırtıcı oldu. Sivil hükümeti eleştirecek ve darbeyi haklı gösterecek seviyelerde bir terör bilançosu ortada yok. Lider kadronun karıştığı bir yolsuzluk skandalı yaşanmadı. Nijer halkı, Mali'de olduğu üzere, hükümet aleyhine sokaklara dökülmedi.
* * * *
Ülkede 2021 ilkbaharında gerçekleştirilen serbest seçimlerin ardından yeni yönetim iktidarı barış içinde devraldı. Batılı ülkeler, darbeci komşuların ortasında kalmasına karşın, demokrasiye tutunan Nijer'i desteklediler. Mali'den kovulan Fransız askerleri Nijer'e konuşlandılar, bazı Avrupa Birliği ülkeleri askerlerinin oluşturduğu görev gücü de Mali'den ayrılarak Nijer'e yerleşti. Nijer'de ABD askeri üsleri de var.
* * * *
Niamey'de gerçekleştirilen darbe girişiminin Batılı ülkeler bakımından tam bir hayal kırıklığı oluşturduğunu vurgulayalım. Bölgede bir ülke daha istikrarsızlık trenine binmiş oldu. Nijer'in cunta yönetimine teslim olmasının sadece cihatçı ve ayrılıkçı grupların ekmeğine yağ süreceği hususunda şüphe yok. Batı dünyasını rahatsız edecek bu gelişmenin hangi ülkenin işine yarayacağını tasavvur edemiyorum.
* * * *
Moskova'dan makul bir açıklama yapıldı. Şaşırtıcı ancak Moskova'nın açıklaması Batıdan yapılan açıklamalar ile çelişmiyor. Darbe sırasında, Saint Petersburg'da ikinci Rusya-Afrika zirvesi gerçekleştirildiği saatlerde, Kremlin, Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum'un serbest bırakılması çağrısı yaparak darbeciler ile yan yana durmamayı tercihle, takdir topladı. Tabiatıyla Batıya karşı derin nefretiyle maruf Putin'in kafasında Nijer'deki gelişmelere dair hangi tilkilerin dolaştığı bilinemez.
* * * *
Afrika ülkelerinde cumhurbaşkanlığı muhafız alayları özel bir önem taşır, ülkenin en elit, "imkan ve kabiliyeti" en yüksek askeri birlikleri arasında başlarda gelir. Nijer'de bu elit grubun başındaki general Abdurrahman Tchiani'nin, önceki cumhurbaşkanı Mahamadu İsufu'nun ricası üzerine görevini muhafaza ettiği biliniyor. Çeşitli eleştirilere hedef olan Tchiani'nin son dönemde görevden alınmasının gündem olması üzerine, adıgeçenin darbeyi organize ettiği en rağbet gören söylentiler arasında. Nijer ordusu adına Tchiani emrindeki askerler ile yapılan görüşmelerden bir sonuç alınamaması üzerine, çatışma ve can kayıplarını önlemek üzere, ordunun ana bileşenlerinin darbeci ekibe katılmaya razı geldiği, silahlı kuvvetlerin resmi açıklamasından anlaşılmaktadır.
* * * *
Darbeciler, adet olduğu üzere yetkili geçici bir konseyin (Vatanın Korunması Ulusal Konseyi) ülkede idareyi eline aldığını ilan ettiler. Ülkeyi bir süre yöneteceği varsayılan bu cunta konseyinin işinin hakikaten pek zor olacağı aşikar. Öncelikle Afrika Birliği ve bölgesel örgüt ECOWAS'ın baskıları ve yaptırımları ile karşılaşılması söz konusu olacak. Batılı ülkelerin (başta ABD), derhal yardım ve kredi musluklarını kapatıp uygulamaya konulan yaptırımları destekleyecekleri hususunda şüphe yok.
Bir müddet sonra, Nijer halkının, darbeden ötürü kazançlarının olmadığını ve yaşam koşullarının ağırlaştığını kavrayarak tavır alması, ardından da demokrasiye dönüş amacıyla sokaklara çıkması gerçekçi bir beklentidir. Velhasıl manasız darbenin geleceğinin hayli karanlık ve sıkıntılara gebe olduğu rahatlıkla görülüyor. İki buçuk yıldır Niamey'de görevini fazla yıpranmadan sürdüren , uluslararası toplum ve özellikle batı dünyası tarafından takdir edilen ve desteklenen Muhammed Bazum yönetimindeki demokratik hükümetin, bir süre sonra, askerlerden yönetimi tekrar devralacağına dair ümidimi muhafaza ediyorum.
