2020 yılında kıyasıya bir seçim sürecinin ardından ABD’nin başkanı seçilen Joe Biden, 2021’in Ocak ayında kanlı Kongre baskınının gölgesinde resmen göreve başladı. Trump döneminin kaotik ve sarsıntılı geçen diplomatik süreci sonrasında Biden’ın göreve gelişi birçok ülkeyi memnun ederken, ABD siyasetinin deneyimli isminin Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ilişkisi de merak konusuydu.
ABD’nin 45’inci başkanı Donald Trump ile samimi ilişki kuran Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Biden’ın ilişkileri bu süreçte biraz geç başladı… Fakat iki isim de yıl içinde birçok kez görüşürken Biden’ın mesafeli ve tabiri caizse soğuk olması dikkatlerden kaçmadı.
İŞTE 2021’E DAMGA VURAN BIDEN-ERDOĞAN İLİŞKİSİNDE ÖNE ÇIKANLAR:
ERDOĞAN’IN GEÇ TEBRİĞİ
Obama döneminde Türkiye’ye gelen ve Erdoğan’la görüşen ABD Başkanı Joe Biden, 2020 yılının Kasım ayında yapılan seçimlerde zaferini iddia etti. Fakat yenilgiyi kaldıramayan Cumhuriyetçilerin adayı Trump seçim sonuçlarına itiraz edince süreç uzadı.
Bu dönemde Fransa Cumhurbaşkanı Macron, İngiltere Başbakanı Johnson, Almanya Başbakanı Merkel, İsrail Başbakanı Netanyahu ve NATO Genel Sekreteri Stoltenberg gibi isimler Biden’ı tebrik ederken Türkiye, Rusya, Kuzey Kore, Çin, Brezilya gibi ülkelerden bir tebrik mesajı ulaşmadı. Erdoğan, Kasım ayının son günlerinde Biden’a tebrik mesajı gönderdi.
BIDEN’DAN “SOYKIRIM” ÇIKIŞI
20 Ocak’ta Beyaz Saray’da göreve başlayan Joe Biden, Erdoğan’ın kendisini geç tebrik etmesine misilleme olarak, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile iletişimini kesti. Aylarca Erdoğan’la görüşmeyen ya da Türkiye ile ilgili bir açıklama yapmayan Biden, habercileri heyecanlandıran bir adım attı.
Biden, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı ilk kez Nisan ayında aradı… İki isim telefonda görüşürken Beyaz Saray bir yazılı açıklama yaptı. Açıklamada, “Başkan Joseph Biden bugün Türk Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la görüştü; daha fazla alanda iş birliği yapılması ve mevcut anlaşmazlıkların etkili bir şekilde yönetilmesi kapsamında yapıcı bir ikili ilişkiye verdiği önemi ifade etmiştir” denildi. Fakat bu açıklamanın değinmediği nokta ise Biden’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı “Ermeni soykırımını” tanıyacağını bir gün önceden haber verdiğiydi.
Gerçekten de Biden, bir gün sonra göreve gelmeden önce “verdiği sözü” tuttu ve “Her yıl bugün, Osmanlı dönemi Ermeni soykırımında ölenlerin hayatlarını hatırlıyor ve böyle bir zulmün bir daha meydana gelmemesi için kendimizi yeniden taahhüt ediyoruz” dedi.
Biden’ın bu açıklamaları Türk siyasi figürlerinin tepkisini çekse de daha sonra konu unutuldu.
İLK GÖRÜŞME: HAZİRAN’DA NATO KARARGAHINDA
Takvim yaprakları 14 Haziran’ı gösterdiğinde uluslararası kamuoyunun gözü Brüksel’deydi… Zira NATO Liderler Zirvesi, 14 Haziran’da Brüksel’de başladı. Aile fotoğrafının ardından liderler görüşmeye başlarken, Biden ile Erdoğan da burada ilk kez karşı karşıya geldi.
Aynı günün sonlarına doğru TSİ bir saat gecikmeyle 19.00’da Erdoğan ve Biden masaya oturdu. Yaklaşık 45 dakika süren baş başa görüşmenin ardından heyetler arası görüşme gerçekleştirildi.
S-400 KRİZİ TIRMANIYOR
Biden ile Erdoğan arasındaki en büyük anlaşmazlıklardan biri ise S-400 oldu. Ankara’nın Rusya’dan satın aldığı S-400 hava savunma sistemi Türkiye ile batı ülkeleri arasındaki en büyük gerilim noktası oldu.
NEW YORK’TA ERDOĞAN S-400 AÇIKLAMASIYLA GÜNDEM OLDU
Tarihler Eylül ayını gösterdiğinde ise ABD-Türkiye hattında merakla beklenen bir görüşme planı vardı… New York’ta düzenlenen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’na katılan Erdoğan burada bir konuşma yapan Erdoğan’ın planında Biden’la görüşmek de vardı. Fakat bu plan gerçekleşmedi. ABD Başkanı Washington’a dönerken Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Biden’la görüşme planı da suya düştü.
Fakat Erdoğan, New York’ta katıldığı bir televizyon programında yaptığı açıklamalarla iki ülke arasındaki ilişkilerde el yükseltti. ABD medyasına konuşan ve CBS’te katıldığı TV programında yaptığı açıklamalarla dikkati üzerine çeken Erdoğan, Rusya’dan S-400 satın alınabileceğinin sinyalini verdi.
Sunucu Margaret Brennan, “Yani siz hâlâ S-400’lerin yeni partisini alma niyetinde misiniz?” sorusu üzerine Erdoğan, “Bundan sonraki dönemde de kimse bizim savunma sistemleri noktasında hangi ülkeden ne kadar ne alacağımıza müdahale edemez. Bunun kararını verecek olan biziz. Şu anda 84 milyon nüfusa sahip bir ülke olan Türkiye, kendi savunma noktasındaki bütün kararlılığını ortaya koyacaktır. Bu kararına da kimse müdahale edemez” ifadelerini kullandı.
Brennan’ın “Bu, yanıtın ‘evet’ olduğu gibi anlaşılıyor” yorumu üzerine ise Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Ne demek. Tabii ki evet” demişti.
Erdoğan’ın bu açıklamaları ABD siyasetinde gündem oldu ve birçok siyasetçinin ve yetkilinin tepkisini çekti.
Erdoğan’ın CBS’e yaptığı açıklamalar gündem oldu.
BÜYÜKELÇİ KRİZİ PATLAK VERDİ
Türkiye’nin hareketli gündeminde şu sıralarda göz ardı edilen bir olay ise Ekim ayında yaşandı. 18 Ekim'de Osman Kavala'nın tutukluluğunun dördüncü yılı nedeniyle ABD, Fransa, Almanya, Hollanda, İsveç, Norveç, Finlandiya, Danimarka, Kanada ve Yeni Zelanda'nın imzaladığı ortak bir açıklama yayımlandı. Açıklama, ABD, Almanya ve Kanada başta olmak üzere bazı ülkelerin Ankara'daki büyükelçiliklerinin sosyal medya hesaplarında da paylaşıldı.
Fakat bu ülkelerin paylaştığı mesaj Ankara’dan büyük tepki çekti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Yatıyorlar kalkıyorlar Kavala da Kavala… Kavala dediğin Soros'un Türkiye şubesi… 10 tane büyükelçi onun için Dışişleri Bakanlığı’na geliyor. Bu ne terbiyesizliktir ya… Siz burayı ne zannediyorsunuz ya? Burası Türkiye… Türkiye… Burası öyle zannettiğiniz gibi bir kabile devleti değil. Burada talimat verme gibi bir yola giremezsiniz” demişti. Erdoğan, 10 büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesi için talimat verdiğini de duyurmuştu.
Fakat daha sonra ABD Büyükelçiliği başta olmak üzere 10 ülkenin büyükelçiliği ortak bir mesaj yayınlayarak gerilimin büyümesini engellemişti.
GLASGOW’A NİYET, ROMA’YA KISMET
İki liderin yüz yüze görüşme ihtimali yılın son çeyreğinde tekrar gündeme geldi… Biden ve Erdoğan’ın Glasgow’da düzenlenecek İklim Zirvesi’nde görüşecekleri açıklanırken iki isim kamuoyunu şaşırttı ve İtalya’nın başkenti Roma’da Ekim ayında düzenlenen liderler zirvesinde bir araya geldi.
TÜRKİYE, DEMOKRASİ ZİRVESİ’NE ÇAĞRILMADI
ABD Başkanı Joe Biden’ın tartışmalı adımlarından biri de 9-10 Aralık’ta düzenlenen Demokrasi Zirvesi’ydi…
Biden ve Erdoğan burada masaya oturarak birçok konuyu gündeme getirdi. 70 dakika süren görüşmeler sonrasında taraflar toplantının “yapıcı” geçtiğini açıkladı.
Biden’ın ilk kez düzenlediği ve sanal ortamda gerçekleşen Demokrasi Zirvesi’ne katılanlar kadar katılmayanlar da tartışma yarattı. Çin ve Rusya’nın yanı sıra Türkiye ve Mısır gibi ABD’ye yakın ülkelerin yer almamasına karşılık son dönemde ifade özgürlüğünün azaldığı Filipinler ve Polonya gibi ülkelerin davet edilmesi gündem oldu.
