Milyarlık istisnalar

AK Parti iktidarları döneminde İhale Kanunu’nda yüzlerce değişiklik yapıldığını belirten CHP Milletvekili Özgür Karabat, "Yaklaşık 50 kanun ve kanun hükmünde kararname ile Kamu İhale Kanunu değiştirilmesi adeta yandaşlara sipariş olarak gerçekleşti. Öyle ki 26. Yasama Döneminin sonuna kadar devam etti bu düzenlemeler. Son olarak geçtiğimiz mayıs ayında ihale kanununun 21. Maddesinin (b) bendine yeni ibareleri eklendi" dedi. Yapılan bu değişiklikle zaten sürekli suiistimal edilen bu kanun maddesinin iyice yoruma açık hale getirildiğini belirten Karabat, "Değişikliklerle pazarlıksız, istediğine ihale verilmesine imkân tanınırken kamudaki ihale yolsuzluklarının önü daha da açılmış oldu. Özellikle iktidar mensubu belediyelerde ve kamu kuruluşlarındaki yolsuzlukların belgelendiği son Sayıştay raporları bu durumu doğrular nitelikte" diye konuştu. 

Pazarlık usulü 28 kat arttı
İhale Kanunu'nun en fazla değişikliğe uğrayan maddesinin “İstisnaları” düzenleyen madde olduğunu belirten Karabat, "AKP iktidara geldikten sonra yasama sürecinde istisnai olan torba yasa uygulamasının sıradan hale gelmesi gibi, 21/b ihale usulünün de istisna iken sıradan hale geldiği görülmektedir. İstisna olan ihale usulleri pek çok büyük projede kullanılarak sıradanlaştı. Kamu ihalelerinin istenilen kişiye verilmesine olanak sağlayan “Pazarlık usulü” maddesi sekiz kez değişikliğe uğradı. Bahse konu olan bu 21’inci maddenin özellikle “b” fıkrasında tanımlanan “doğal afet ve salgın hastalık” gibi acil durum gerekçeleri çoğu zaman olmamasına rağmen en sık başvurulan madde haline geldi. 2004 yılında tüm ihaleler içindeki payı yüzde 12, büyüklüğü de 1.6 milyar olan pazarlık usulü ile yapılan ihalelerin büyüklüğü 2017’de 45 milyarı aştı. Bu rakam tüm ihalelerin yüzde 30’una yaklaşan bir orana denk geliyor. Böylece AKP iktidarı boyunca pazarlık usulü ihalelerin miktarı 28 kattan fazla artmış oldu" ifadelerini kullandı. 

21-b ihalelere 37 milyar
2017 yılında açık ihale, belirli istekliler arasında ve pazarlık usulü olmak üzere toplamda 89 bin 315 adet kamu alımı gerçekleştiğini hatırlatan Özgür Karabat, "Bu ihaleler için toplam 210 milyar 299 milyon 780 bin TL harcandı. Bu ihaleler içinde 45 milyardan fazla bir rakam pazarlık usulü ihalelere ayrıldı. Kamu ihale bedeli içindeki payı yüzde 21,56 olan pazarlık usulü işlemlerin yüzde 81’i ise 21/b usulü ihalelerden oluşuyor. Sadece özel koşulların gerekli olduğu 21-b usulü ihaleler için 2017 yılında yapılan harcama 37 milyarı buldu. 2017 yılı bütçesinde 2 milyonu aşkın çiftçi için ödenen tarımsal destek 12 milyar 742 milyon iken iktidar partisi, çeşitli teşkilat ve kişileri ile ilişkili yandaş şirketlere 21/b ihaleleri karşılığında 37 milyar ödendi. Ankara, İzmir, Bursa, Antalya ve Kocaeli’nin 2017 yılı giderlerinin toplamı yandaş şirketlere aktarıldı. 21/b ihalelerine harcanan miktar İstanbul’un 2017 bütçesinin yüzde 95’ine, Ankara bütçesinin 2,7 katına, İzmir’in bütçesinin 3,9 katına, Bursa’nın 6,5 katına denk geliyor" dedi. 

2018'de 98 milyarlık ihale 
2018 yılında da açık ihale, belirli istekliler arasında ve pazarlık usulü olmak üzere toplam 38 bin 966 adet kamu alımı gerçekleştiğini belirten Karabat, "Bu ihaleler için toplam 98 milyar 867 milyon 840 bin TL harcandı. 2018 yılının merkezi yönetim bütçesinin harcama büyüklüğü 762 milyar 753 milyon 272 bin TL ilk 6 aylık harcamalarının yüzde 5’ini pazarlık usulü verilen ihalelerin, yüzde 4’ünü ise 21-b ihalelerinin oluşturduğu görülüyor. Kamu ihale bedeli içindeki payı yüzde 19,04 olan pazarlık usulü işlemlerin yüzde 77’si ise 21-b maddesine göre yapıldı. Sadece 1 Temmuz -21 Aralık 2018 tarihleri arasında toplam 2 bin 966 kalem 21/b ihalesi yapılmış görünüyor. Özel koşulların gerekli olduğu 21/b usulü ihaleler için 2018’in ilk yarısında yapılan harcama ise 14 milyar TL’yi aştı" bilgisini verdi.

Yandaş firmalara kaynak aktarıldı
Adalet Bakanlığı’nda da ihale kıyakları olduğunu iddia eden Karabat, "Bakanlık bütçesinin yarıya yakını 21/b maddesi ile verilen ihalelere gitti. 2017’deki ihalelerin toplam sözleşme bedeli 5 milyar 479 milyon 149 bin 141 TL’ye ulaştı. Bu miktar 13 milyar 171 milyon TL’lik Bakanlık bütçesinin yüzde 42’sine denk geliyor. Oysa verilen ihalelerde 21/b’nin gerektirdiği “hastalık, salgın, doğal afet, savaş” gibi durumların olmadığı çok açık! Adalet dağıtacak kurumda bile denetimsizlik ve yasal boşlukların yandaş firmalara kaynak aktarmanın aracı haline getirilmesi, balığın baştan kokar sözünü doğrular nitelikte. 2018 yılında da Adalet Bakanlığı tarafından 21/b ile ihale edilen mal, hizmet ve yapım işlerinin devam ettiği görülüyor. Özellikle bazı ihaleler, ilgili yasa maddesinin nasıl keyfi bir şekilde yorumlanıp kamunun zarara uğratıldığını açıkça ortaya koyuyor. İhale kalemleri arasında Bakırköy Adliyesi’ne Atatürk büstü, hobi bahçesi ve bank yapılması gibi işler de bulunuyor" dedi.

100 TL’nin 28 TL’si müteahhitlere gitti
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nda da ihaleler ile ilgili tablonun aynı olduğunu dile getiren Karabat, "2017 yılında başlangıç ödeneği 1 milyar 853 milyon 914 bin TL olmasına rağmen verilen ödeneğin 3 katı büyüklüğünde harcama yapan Bakanlığın yaptığı her 100 TL harcamanın 28 TL’si yandaş müteahhitlere ihale rantı olarak aktarıldı. 21/b maddesi ile verilen ihaleler arasında 2017/406919 no’lu “II Osmanlı Coğrafyası Uluslararası Arşiv Kongresi: Tarihin Yeniden Yazımında Arşivlerimiz” etkinliği işi de bulunuyor; 2017/26487 no’lu “Malzeme Dahil Yemek Hazırlama ve Sunum İşi” de bulunuyor. 2018 yılında Bakanlığın başlangıç bütçesini ne kadar aşacağını bilemiyoruz; ancak başlangıç ödeneğinin yüzde şimdiden 15’ini 21/b ihalelerine ödediğini biliyoruz" açıklamasını yaptı. HABER MERKEZİ