Türkiye ciddi çevre sorunları ile boğuşurken, Sayıştay'dan Orman Genel Müdürlüğüne ciddi bir uyarı geldi. Orman Genel Müdürlüğü 2021 Denetim Raporu'nda, orman sayılan alanlarda yapılan madencilik faaliyetleri dolayısıyla alınan çevre ile uyum bedelinin orman genel müdürlüğü tarafından talep edilmediğini saptayan Sayıştay, “Orman sayılan alanlardaki madencilik faaliyetleri nedeniyle yapılması gereken rehabilite çalışmalarının incelenmesinde, çevre ile uyum bedeli (teminatı) adı altında alınan ve Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü hesabına yatırılan bedellerin Orman Genel Müdürlüğü tarafından talep edilmediği görülmüştür” açıklamasında bulundu.
3213 sayılı kanuna atıf
15 Haziran 1985 tarihli ve 18785 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3213 sayılı Maden
Kanunu’nun 3’üncü maddesine atıfta bulunan kurum, “Bu maddede ruhsat bedelinin tanımı yapılmış ve işletme ruhsatlarının yüzde 30’unun çevre ile uyum planı çalışmalarını temin etmek üzere teminat olarak Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü muhasebe biriminin hesabına yatırılması gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca Kanun’un 32’nci maddesinde de çevre ile uyum çalışmalarına ilişkin düzenlemeler bulunmaktadır. Bu kanunun uygulanmasıyla ilgili usul ve esasları düzenlemek üzere 21.09.2017 tarihli ve 30187 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Maden Yönetmeliği çıkarılmıştır. Bu yönetmelikte çevre ile uyum planı; madencilik faaliyetinde bulunulan alanın faaliyet süresince ve sonrasında projesine uygun olarak, can ve mal emniyetinin sağlanarak arazinin ıslah edilmesi ve doğaya yeniden kazandırılması faaliyetlerini gösteren plan şeklinde tanımlanmıştır” hatırlatmasında bulundu.
Denetimi kim yapacak?
Söz konusu yönetmeliğin maddelerini sıralayan Sayıştay, “Ruhsat sahibi tarafından gerekli yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda, çevre ile uyum çalışması için gerekli tedbirlerin, çevre ile uyum planına uygun olarak orman arazilerinde ilgili orman idaresi, diğer alanlarda il özel idaresi veya valilik tarafından yerine getirileceği. Orman idaresi, valilik veya il özel idaresi tarafından çevre ile uyum planına uygun olarak yapılan masrafların, ruhsat bedelinin, çevre ile uyum planı çalışmalarını karşılamak üzere emanet olarak yatırılan tutardan karşılanacağı. Ruhsat bedelinden çevre ile uyum planı çalışmaları için çevre ile uyum bedeli olarak yatırılan tutarın yeterli olmaması durumunda çevre ile uyum planı çerçevesinde eksik kalan masrafların ödenmesi için ruhsat sahiplerine bir aylık süre verileceği; Süresinde ödenmeyen ve Bakanlık tarafından ilgili vergi dairesine bildirilen tutarların, 6183 sayılı Kanuna göre ruhsat sahiplerinden tahsil edileceği;
hükme bağlanmıştır” ifadelerini kullandı.
İşletmeden tahsis edilmeli
Ayrıca aynı Yönetmelik’in 72’nci maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkralarında da benzer hükümlere yer verildiğini belirten denetçiler, “Faaliyet sonrası sahanın çevre ile uyumlu hale getirilmesi ve ruhsatla ilgili tüm yükümlülüklerin yerine getirilmesini müteakip, çevre ile uyum bedelinin iki ay içerisinde iade edileceği ifade edilmektedir. Diğer taraftan Orman Kanunu’nun 16’ıncı Maddesinin Uygulama Yönetmeliği’nin “Rehabilite, Rehabilitasyon Projesi, Takip ve Kontrol” başlıklı bölümü başta olmak üzere birçok maddesinde rehabilite çalışmalarına ilişkin düzenlemeler getirilmiştir. Anılan Yönetmelik’in 3’üncü maddesinde rehabilitasyon projesi ve rehabilite terimleri şu şekilde tanımlanmıştır: Rehabilitasyon projesi: Madencilik faaliyetleri yapılan sahanın bozulacak doğal yapısının yeniden düzenlenmesi, doğal dengesinin kurulması, alanın yeniden insanların ya da diğer canlıların güvenle yararlanabileceği hâle getirilmesini sağlayacak biçimde rehabilite amacıyla hazırlanacak proje. Rehabilite: İznin başlangıcından sona ermesine kadar geçen sürede, izin alanının; çevre emniyetinin sağlanarak, rehabilitasyon projesine uygun olarak ıslah edilmesini, orman ekosisteminin tesisi amacıyla ağaçlandırma ve silvikültür teknikleri kullanılarak çevreye uyumlu hale getirilmesi işlemi. Aynı Yönetmelik’in 17’nci maddesinde ise, 'Rehabilite, madencilik faaliyetlerinin başlamasıyla birlikte başlar, madencilik faaliyetleri sırasında devam eder, iznin bittiği tarihte rehabilitenin de bitirilmesi esastır. Bu tarihte rehabilitenin bitirilemediğinin heyetçe tespit edilmesi ve izin sahibinin talebi halinde bölge müdürlüğünce bir yıl ek süre verilir. Rehabilite için verilen bu ek sürede madencilik faaliyetine izin verilmez. Bu sürede bedellerin alınmasına devam edilir. Aksi halde bu işlem orman idaresince yapılır veya yaptırılır. Yapılan masraflar çevre ile uyum teminatından alınır. Bu bedelin yetersiz kalması halinde eksik kalan tutar izin sahibinden rızaen, ödememesi durumunda yasal yollarla tahsil edilir' denilmiştir” uyarısını yaptı.
Caydırıcı özelliği var
Raporda, mevzuatta yer alan rehabilitasyona ilişkin hükümlerin etkin bir şekilde uygulanmamasından ötürü yıllardır orman arazileri üzerinde rehabilitesi hiç yapılmamış veya kısmen yapılmış maden alanları bulunduğu belirtilerek, “Ayrıca söz konusu düzenlemelerde hesaplanan çevre ile uyum bedelinin özellikle orman sayılan alanlarda madencilik faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan olumsuzluğun giderilmesi için caydırıcı olup olmadığı konusu da önem arz etmekte olup; Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü muhasebe birimi hesabına yatırılan çevre ile uyum bedelinin (teminatın) şimdiye kadar Orman Genel Müdürlüğü tarafından anılan kurumdan talep edilmemesi de mevzuata uygun görülmemektedir” denildi.
BU TAHRİBATI GİDERMELİSİNİZ
Orman Genel Müdürlüğü ise Sayıştay'a gönderdiği cevapta konuya ilişkin olarak Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü ile yazışma yapıldığını ve bölge müdürlükleri tarafından çevre ile uyum
teminatı alınmaya başlanıldığını belirtti. Bu cevabı yeterli bulmayan Sayıştay, “Ancak sözkonusu teminatı almaya başlayan böge müdürlüklerinin listesi, işlem tarihleri ve işlem yapılan izin sahalarına ilişkin herhangi bir bilgi ve belge sunulmamıştır. Sonuç olarak, orman sayılan alanlardaki rehabilite işlemlerinin takibinin yasal olarak sorumlusu Orman Genel Müdürlüğüdür. Ruhsat sahibinin faaliyetinden ötürü orman alanlarında yapılan tahribatı gidermek ve caydırıcılığı sağlamak üzere söz konusu çevre ile uyum bedelininin Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü ile işbirliğine gidilerek güncellenmesinin, ilgili mevzuatın öngördüğü hallerde Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü muhasebe birimi hesabına yatırılan çevre ile uyum bedelinin talep edilmesi uygun olacaktır” saptamasını yaptı.
HABER:
EKREM HACIHASANOĞLU
