Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından sağlanan izinlerle bölgede uzun zamandan bu yana Avcılar'daki Bathonea antik kenti dahil yüzey araştırmaları gerçekleştiren Kocaeli Üniversitesi’nden Doç. Dr. Şengül Aydıngün başkanlığındaki uluslararası bilim insanlarının araştırma yapması sağlanmıştı. Büyükçekmece Gölü kıyısındaki İstanbul Tarih Öncesi Araştırma Projesi çalışmaları sırasında 2014 yılında Doğu Roma İmparatoru Justinianus tarafından yaptırılan barajın set hattı ortaya çıkarılarak bilimsel yayınlarda yer almıştı.
6’ncı yüzyıldaki kuraklık
Doç. Dr. Şengül Aydıngün başkanlığındaki ekibin bölge tarihine önemli ışık tutan keşfi ile ilgili uluslararası alanda yer alan yayınlarında, İlk Çağ coğrafya uzmanlarının Büyükçekmece'nin (ATHYRA) olan antik adının kuzeyden Marmara Denizi'ne akan bir nehir olan Athyra'dan aldığı vurgulanmıştı. Bilimsel yayınlara göre, o dönem başkente bağlı küçük bir kasaba olan Athyra sakinleri, 6’ncı yüzyılda görülen büyük kuraklıktan etkilenince, Ayasofya’yı da yaptıran İmparator Justinianus'tan bir baraj yapılmasını istedi. 6’ncı yüzyılın önemli bir tarihçisi Procopius’un, 'Yapılar’ ismini verdiği kitapta da Athura Nehri’nin önüne bir set yapılarak baraj oluştuğuna dair bilgiler verdiği kaydedildi. Yayınlarda, bilim insanlarının, 2 kilometreden uzun, kum, çakıl ve kireç harcıyla yapılmış 2 metre yüksekliğindeki setin antik baraj setine ait olduğunu tespit ettiği vurgulanmıştı. Bilim insanlarından oluşan ekip, bölge tarihi ve 1500 yıl önce yaptırılan barajın set hattı ile ilgili 6 yıl önce yaptığı kapsamlı araştırmada baraj yapımı ile ilgili kayıtların yanı sıra mimari kalıntılar, sikke, arkeolojik eserler, seramikler ve mezar stelleri gibi diğer yüzey bulgularına ulaşmıştı. Bunun yanı sıra sualtı çalışmaları ile yan taramalı sonar, jeomorfolojik ve paleoklimatolojik çalışmalar yaparken bölgenin 6’ncı yüzyılda günümüzde bol miktarda tatlı su kaynakları olması rağmen ciddi bir kuraklık görüldüğünü doğrulanmıştı.
Az yağışla günyüzüne çıktı
Uluslararası bilimsel yayınlarda antik barajın, 1984 yılında eski baraj setinin 150 metre kadar güneyinde yaptırılan baraj gölünün suları altında kaldığı ve görünmez olduğu yer almıştı. Bu yıl yağış miktarının az olması nedeniyle baraj sularının çekilmesi ile set hattı iyice gün yüzüne çıktı. Tarihte bu bölgenin yanı sıra İstanbul’un da su ihtiyacının önemli bölümünü karşılayan İmparator Justinianus'un 1500 yıl önce yaptırdığı barajın set hattı havadan da fotoğraflandı. Büyükçekmece Lagün Gölü, 1983 yılından itibaren önüne oluşturulan bir setle tamamen denizden ayrıştırılarak içme suyu barajı olarak kullanılmaya başlanınca lagün özelliği kaybolmuş göl haline gelmiş, eski su haznesi 2 katından fazla bir alana yayılarak genişletilmişti. Büyükçekmece Gölü’nde günümüzde 2 milyon metreküp su hacmi bulunuyor. Baraj gölü nün oluşumundan sonra eski kıyı şeridiyle birlikte arkeolojik izler de sular altında kalmıştı.
