1993 yılında tutuklanan ve soruşturma işlemleri sırasında müdafi yardımından yararlandırılmayan Mehmet Ali Ayhan, 2004'te Türkiye Komünist Emek Partisi (TKEP) 'silahlı örgütünün anayasal düzeni cebren ortadan kaldırmaya yönelik eylemlerine aslen iştirak' suçundan ağırlaştırılmış ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.
Ayhan, bu karar Yargıtay incelemesinden geçerek, kesinleştikten sonra AİHM'e başvurdu. Ayhan, başvurusunda, yargılama süresi makul olmadığından masumiyet karinesi ve gerekçeli karar hakkı ihlal edildiğinden soruşturmanın ilk aşamasında müdafi tarafından temsil edilmediğinden ve baskı altında alınan ifadelerinin mahkumiyetine esas alındığından şikayetçi oldu. AİHM, 2009 yılında verdiği kararla Ayhan'ın soruşturma evresinde müdafi yardımından yararlanma ve makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiğine hükmetti. Ayhan'a manevi tazminat ödenmesini isteyen AİHM, ayrıca kararında talep edilmesi halinde yeniden yargılama yapılmasının ihlalin giderimi için uygun yol olacağını da belirtti. Ayhan'ın, AİHM kararı gereği başvurduğu İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi, yargılanmanın yenilenmesi talebini reddetti. Mahkemenin kararını temyizde Yargıtay bozdu; ancak mahkeme, tekrar mahkumiyet kararını onayladı.
'MÜDAFİDEN YARARLANMA HAKKI İHLAL EDİLDİ'
Son kararın Yargıtay'da kesinleşmesi üzerine Mehmet Ali Ayhan, 21 Nisan 2016 tarihinde AYM'ye bireysel başvuruda bulundu. Bireysel başvuruyu 22 Temmuz'da görüşen AYM, Ayhan'ın Anayasa'nın 36'ncı maddesinde güvence altına alınan 'müdafiden yararlanma hakkı'nın ihlal edildiğine karar verdi. Kararın örneğini, ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere İstanbul 9'uncu Ağır Ceza Mahkemesi'ne gönderen AYM, başvurucuya da 6 bin lira manevi tazminat ödenmesine hükmetti. AYM'nin gerekçeli kararı, Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlandı.
Kararın gerekçesinde; söz konusu olayda tartışılması gereken hususun, AİHM'in ihlal kararı sonrası yargılamanın yenilenmesi için derece mahkemesine başvuran Ayhan'ın 'müdafi yardımından yararlanma hakkı' kapsamında ileri sürdüğü iddiaların etkili ve yeterli incelenip incelenmediği, AİHM'in ihlal kararının gereklerinin yerine getirilip getirilmediği olduğuna dikkat çekildi.
'AİHM'İN İHLAL KARARIYLA ÖRTÜŞMEDİ'
Kararda, "AİHM'in ihlal kararı verip ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılmasına hükmettiği bu gibi durumlarda ilgili yargısal merciler, ihlal kararının niteliğini dikkate alarak ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde hareket etmek zorundadır. Ancak ilk derece mahkemesi duruşmanın açılmasına karar vermiş, bu aşamada başvurucuyu ve müdafiyi dinledikten sonra- hazırlık soruşturmasında alınan ifadelerin dikkate alınmadığı durumda dahi- mevcut diğer delillerin mahkümiyet hükmü için yeterli olduğu gerekçeleriyle DGM'nin kararını yerinde bularak onaylamıştır" denildi.
Mehmet Ali Ayhan'ın soruşturma evresinde müdafisi olmadan alınan ve AİHM'in ihlal kararına konu olan ifadesinin yeniden yargılama sonucunda verilen mahkumiyette esas alınıp alınmadığının tam olarak açıklığa kavuşturulamadığı vurgulanan kararda, "Dolayısıyla Ağır Ceza Mahkemesince yapılan değerlendirmelerin AİHM'in ihlal kararıyla örtüşmediği, Anayasa'nın 36. maddesinin gerektirdiği ölçüde ve özende bir inceleme içermediği ve AİHM tarafından verilen ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmadığı anlaşılmıştır. Sonuç olarak adil yargılanma hakkı kapsamındaki müdafiden yararlanma hakkının sağladığı güvencelerle bağdaşmayacak şekilde AİHM'in ihlal kararının uygulanmaması nedeniyle müdafiden yararlanma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir" tespitine yer verildi.
