ATV ekranlarında yayınlanan Kim Milyoner Olmak İster programı, her hafta olduğu gibi bu hafta da merak uyandıran sorularla izleyicileri ekran başına kilitledi. Oktay Kaynarca'nın sunumuyla yayınlanan yarışmanın son bölümünde, yarışmacıya “Endaze nedir?” sorusu yöneltildi. Bu soru hem stüdyodaki heyecanı artırdı hem de izleyicilerin “Endaze nedir?” sorusunun cevabını merak edip araştırmasına neden oldu. İşte, Kim Milyoner Olmak İster’de sorulan bu ilginç sorunun cevabı ve endaze hakkında detaylı bilgiler…
Endaze Nedir?
“Endaze” kelimesi, Osmanlı döneminde ve daha öncesinde uzunluk ölçüsü birimi olarak kullanılan bir terimdir. Endaze, yaklaşık olarak 65 santimetrelik bir uzunluk ölçüsü anlamına gelir. Bu ölçü birimi, günümüzde artık kullanılmıyor olsa da tarihî kaynaklarda ve eski kültürlerin metrik sistemlerinde sıkça karşımıza çıkar. Endaze, el ile yapılan ölçüm sistemlerinden türemiş bir birimdir ve özellikle kumaş ölçümünde kullanılmıştır.
Endaze, Osmanlı döneminde genellikle terziler ve kumaşçılar tarafından tercih edilirdi. Kumaşların boyutunu ve uzunluğunu ölçmek için kullanılan bu sistem, modern metrik sistem öncesinde pratik bir çözüm sunuyordu.
Kim Milyoner Olmak İster’de Sorulan Soru Neydi?
Kim Milyoner Olmak İster yarışmasında yöneltilen soru şu şekildeydi:
Soru: Endaze nedir?
A: 65 santimetrelik uzunluk ölçüsü
B: 65 gramlık ağırlık ölçüsü
C: 65 metrekarelik alan ölçüsü
D: 65 litrelik hacim ölçüsü
Doğru cevap: A şıkkı – 65 santimetrelik uzunluk ölçüsü.
Bu soru, yarışmacıyı ve izleyicileri düşünmeye sevk etti. Pek çok kişi, modern dünyada artık kullanılmayan bu tür eski ölçüm birimlerini bilmediğinden dolayı sorunun cevabını araştırmaya başladı. Ancak tarihî bir terim olan “endaze”, Osmanlı kültürüne aşina olanlar tarafından kolaylıkla cevaplanabilecek bir soruydu.
Endaze Hangi Alanlarda Kullanılırdı?
Endaze, tarih boyunca pek çok alanda kullanılan pratik bir ölçü birimiydi. Özellikle Osmanlı döneminde şu alanlarda yaygın olarak kullanılmıştır:
- Kumaş ticareti: Kumaşçılar, kumaşların uzunluğunu ölçmek için endazeyi sıkça kullanırdı. Bu yöntem, metre sisteminin olmadığı zamanlarda kumaşın boyutunu standartlaştırmak için önemli bir araçtı.
- Terzilik: Osmanlı terzileri, kıyafet dikiminde kumaş ölçümlerini yaparken endazeden faydalanırdı. Bu yöntem, dönemin modasına uygun kıyafetlerin hazırlanmasını sağlardı.
- Yapı ve marangozluk işleri: Bazı ölçüm gerektiren marangozluk ve yapı işlerinde de endaze baz alınarak uzunluk ölçümleri yapılırdı.
Endaze’nin Tarihçesi
Endaze, Osmanlı İmparatorluğu’ndan önceki uygarlıklarda da kullanılan bir ölçüm birimidir. Aslında, insan vücudunun çeşitli bölümlerini temel alan ölçüm sistemlerinden biridir. Endaze, dirsek ile orta parmak ucu arasındaki mesafe olarak tanımlanır ve yaklaşık olarak 65 santimetre uzunluğa eşittir. Bu tür ölçüm birimleri, standart cetvellerin veya modern ölçüm araçlarının olmadığı dönemlerde ortaya çıkmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu’nda endaze, belirli bir uzunluk ölçüsü olarak resmi kayıtlara da geçmiştir. Hatta dönemin ticaret hayatında ve pazar yerlerinde, satıcılar arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde kullanılmıştır. Örneğin, bir kumaşın eksik ölçüldüğü iddia edilirse, endaze ile yapılan ölçümlerle bu durum netleştirilirdi.
Endaze’nin Günümüzdeki Yeri
Günümüzde endaze artık kullanılmamaktadır. Modern metrik sistemlerin benimsenmesiyle birlikte, bu tür tarihî ölçü birimleri pratik hayatta yerini kaybetmiştir. Ancak “endaze” kelimesi, Türkçede deyimlere ve mecazi ifadelere yansımış, böylece dilimizde yaşamaya devam etmiştir.
Örneğin:
- “Endaze kaçtı” deyimi, ölçüsüz veya aşırı bir davranışı ifade eder. Bu ifade, bir şeyin standart ölçüsünden sapması anlamında kullanılır.
- “Endazeyi kaçırmak” ifadesi, bir işte dengeyi ve ölçüyü yitirmek anlamına gelir.
Kimler Endazeyi Kullanırdı?
Osmanlı toplumunda endazeyi kullanan kişiler genellikle ticaret ve zanaatkârlıkla uğraşan sınıftan gelirdi. Bu kişiler arasında:
- Kumaş tüccarları
- Terziler
- İnşaat ustaları
- Marangozlar
gibi meslek grupları sayılabilir. Bu sınıflar, günlük hayatta sıklıkla ölçüm yapmak durumunda oldukları için endazeyi temel ölçüm birimi olarak benimsemişlerdir.
Endaze ve Diğer Osmanlı Ölçü Birimleri
Endaze, Osmanlı İmparatorluğu’nda kullanılan birçok ölçü biriminden sadece biridir. Dönemin diğer ölçü birimleri arasında şunlar bulunur:
- Arşın: Yaklaşık 68 santimetrelik bir ölçü birimi olup, endazeye oldukça yakındır.
- Dirhem: Ağırlık ölçüsü olarak kullanılan bir birimdir.
- Kantar: Daha ağır yüklerin ölçülmesinde kullanılan bir ağırlık birimidir.
- Okka: Yaklaşık 1,282 kilogramlık bir ağırlık ölçüsüdür.
Bu ölçü birimleri, Osmanlı döneminde ticaret ve günlük yaşamda standartlaşmayı sağlamak amacıyla kullanılmıştır.
