Baas rejimi, Arap Sosyalist Baas Partisi tarafından yönetilen, Suriye'deki siyasi yapıyı tanımlar. Suriye'nin günümüzdeki yönetim sistemi de, bu partinin ideolojisine dayanmaktadır. Bu rejim, Suriye'de 1963 yılında gerçekleştirilen bir darbe ile iktidara gelmiş ve 1970'lerde yapılan bir başka parti içi darbe ile güçlenmiştir. Beşar Esad’ın babası Hafız Esad 1971'de ülkenin başına geçmiş ve rejimi oturtmuş, oğlu Beşar Esad ise 2000 yılında babasının vefatının ardından başkanlık koltuğuna oturmuştur.
Suriye’deki Baas rejimi, ülkenin Alevi kökenli nüfusunun da yönetim kademelerinde etkin olduğu bir yapıyı benimsemiştir. Peki, Baas rejimi nedir ve Alevi kökenli olmak bu rejimle nasıl ilişkilidir? İşte Baas Partisi, Esad ailesinin yönetimi ve Suriye'nin rejim yapısı hakkında detaylı bilgiler.
Baas Rejimi Nedir?
Baas Rejimi, Arap Sosyalist Baas Partisi tarafından şekillendirilmiş, Arap milliyetçiliği ve sosyalizmi temel alan bir ideolojiyi benimseyen bir yönetim biçimidir. “Baas” kelimesi Arapçadaki “diriliş” veya “yeniden doğuş” anlamına gelir. Baas Partisi, Arap ülkelerinin birleşmesini ve Batı emperyalizmine karşı bağımsız bir sosyalist düzen kurmayı hedefler. Parti, 1963 yılında gerçekleştirdiği darbe ile Suriye'de iktidara gelmiş ve bu tarihten sonra ülkede uzun yıllar sürecek bir yönetim kurmuştur.
Suriye’deki Baas rejimi, Arap milliyetçiliği ve sosyalizmi birleştirerek bir seküler (din dışı) yönetim biçimi yaratmayı hedeflemiştir. Yani, Baas Partisi’nin ideolojisi, dinin devletteki rolünü sınırlayarak Arap halklarının birliğini ön plana çıkarır. Ancak, pratikte, özellikle Hafız Esad ve sonrasında Beşar Esad döneminde Alevi kökenli insanların yönetimdeki güçlü pozisyonları, Baas rejiminin seküler ideolojisine rağmen tartışmalı bir hal almıştır.
Baas Partisi ve Suriye'nin Yönetimi
Baas Partisi, Arap dünyasında özellikle Suriye ve Irak’ta etkin olmuştur. Partinin ideolojisi, Alevi (Nusayri) bir mezhebe dayanmaz. Ancak, Suriye'deki yönetimde, özellikle Hafız Esad’ın iktidara gelmesinden sonra, Alevi kökenli kişilerin devletin üst kademelerinde daha fazla yer alması dikkat çekicidir. Hafız Esad'ın, Arap milliyetçiliği ve sosyalist bir yaklaşımı benimseyerek başladığı yönetimi, Alevi nüfusunun da desteklediği bir yapıya dönüşmüştür. Bu dönemde, Alevi kökenli isimlerin Suriye ordusunda ve hükümetinde daha fazla yer aldığı gözlemlenmiştir.
Hafız Esad, 1971'de Suriye Devlet Başkanı olmasının ardından, partisini ve yönetimini konsolide etmeye başlamıştır. Oğlu Beşar Esad, 2000 yılında babasının ölümünün ardından bu yönetimin başına geçmiştir. Beşar Esad’ın babası Hafız Esad döneminde kurulan Baas rejimi, Suriye’deki tek parti yönetiminin devamını sağlamıştır. Bu yönetim şekli, sonrasında gelen toplum hareketlerine ve iç savaşlara rağmen hâlâ etkisini sürdürmektedir.
Baas Partisi Alevi Mi?
Baas Partisi, ideolojik olarak Alevi veya herhangi bir dini mezhebe dayanmayan, seküler bir ideolojiyi benimsemiştir. Partinin kurucusu Michel Aflaq, Arap milliyetçiliği ve sosyalizmi harmanlayarak partiyi kurmuş, Batı emperyalizmine karşı bir duruş sergilemiştir. Ancak, Suriye'deki Baas Partisi yönetimi altında Alevi kökenli kişilerin yönetimdeki hakimiyeti arttığı için, Baas rejimi ve Alevilik arasında doğrudan bir ilişki olduğu iddiaları ortaya çıkmıştır.
Alevilik, İslam'ın Şii mezhebine ait bir inanç sistemidir. Ancak, Alevilik Suriye’de sadece dini bir inanç sistemi değil, aynı zamanda ülkenin siyasal yapısında önemli bir rol oynamaktadır. Baas rejimi de, Alevi kökenli kişilerin gücünü kullanarak hükümet ve orduyu şekillendirmiştir. Bu durum, Baas Partisi'nin Alevi olarak nitelendirilemeyeceğini, ancak Alevi kökenli kişilerin yönetim kademelerinde etkili olduklarını gösterir.
Suriye’nin Rejimi ve Esad Ailesi
Suriye’deki rejim, Baas Partisi’nin ideolojisini esas alarak şekillenmiştir. Ancak, bu rejim, özellikle Esad ailesinin yönetimiyle özdeşleşmiştir. Beşar Esad, babası Hafız Esad'ın ölümünün ardından 2000 yılında başkanlık görevini devralmış ve ülkeyi 2024 yılına kadar yönetmiştir. Rejim, iç savaşla sarsılmış ve muhalif grupların ülkenin birçok bölgesinde etkinlik göstermesiyle zor bir dönemden geçmiştir.
Beşar Esad, özellikle 2011 yılında başlayan ve Suriye İç Savaşı'na dönüşen halk hareketlerine karşı şiddetli bir şekilde müdahale etmiştir. Bu savaş sırasında, Esad yönetimi Rusya ve İran’dan destek alırken, muhalifler Batılı ülkeler ve Arap ülkeleri tarafından desteklenmiştir. Esad ailesinin Alevi kökenli olması, Suriye’deki Alevi nüfusunun da önemli bir şekilde yönetimde yer almasına olanak sağlamıştır. Bu durum, ülkedeki diğer mezheplerin ve etnik grupların yönetime katılımını zorlaştırmış, toplumsal gerginlikleri artırmıştır.
Baas Rejiminin Sonu
Baas rejimi 2024 yılı itibarıyla büyük bir krizle karşı karşıyadır. İç savaşın etkileri, Esad ailesinin iktidarını zayıflatmış, ülke büyük bir ekonomik çöküş yaşamıştır. Ancak, Esad ailesi hâlâ ülkenin başında bulunmakta ve Rusya ve İran’ın desteğiyle yönetimini sürdürmektedir. Suriye'deki mevcut yönetim, Alevi kökenli liderlerin ve Baas Partisi’nin egemen olduğu bir sistem olarak devam etmektedir.
Baas rejimi, sosyalizm ve milliyetçilik temelinde şekillenmiş bir ideolojiye sahip olsa da, Alevi kökenli kişilerin yönetimdeki hakimiyeti, Suriye’nin mezhepsel yapısını da etkilemiştir. Bu durum, ülkedeki Şii, Sünni ve Hristiyan nüfuslar arasında ciddi bir ayrışma ve çatışmalara yol açmıştır. Gelecekte Suriye’nin yönetimi konusunda atılacak adımlar, yalnızca Baas rejimi’nin değil, aynı zamanda Alevi kökenli kişilerin de gücünü nasıl kullanacağına bağlı olacaktır.
