Rus Tatyana ve Yugoslav Lepa

   Şu sıralar sosyal medyada bir fotoğraf paylaşımda.
   Fotoğraf, Yugoslav partizan Lepa Radic adındaki bir kız çocuğu idam edilirken çekilmiş. 1925 yılında doğan Radic, Yogoslavya’yı işgal etmiş olan Nazi faşistlerine karşı komünist partinin bir üyesi olarak direnişe katılır ve 1943 yılında Bosna’da idam edilir. İdam sehpasında küçük bir kız çocuğu.
***
   Balkanlar Nazi çizmeleri altında inlerken Yunan, Sırp, Arnavutluk, Bulgaristan, Makedon partizanları çok zor koşullar altında faşistlere karşı savaş yürüttüler. Avrupa’da komünist partilerin ve anarşistlerin öncülüğünde partizan savaşlarının her biri bir destandır. Hele o Sovyetler, Balkanlar, Fransız ve İtalyan direnişçileri… Hepsini saygıyla anıyorum.
***
   Döneme ait materyaller hep ilgimi çeker.
   Tam da bu fotoğrafı gördüğüm sırada Larisa Vasileva’nın 2 cilt halinde yayınlanmış olan “Kremlin Kadınları” adındaki kitabını okuyordum. Konu Yugoslav partizanları olunca, kitapta Yugoslavya’yla ilgili bölümü bu fotoğrafla ilişkilendirerek yazdım. 
*** 
   Güncel bir konu değil, biliyorum. Ama güncel nedir? Güncel ile günlük söylem ve dedikoduları karıştırmamak gerekir. Dün, güncelin içindedir! Faşizmi ve diktayı bilmeden günümüz siyasetlerine dair ne derece sağlıklı değerlendirmeler yapılabilir ki?
***
   Tatyana Okunevskaya 1924 Rusya doğumlu. Sovyetler Birliği sinema ve ses sanatçısı. 
   Tatyana çok güzel bir kızdır. 17 yaşında Moskova’da mimarlık fakültesinde okurken sokakta yanına birisi yaklaşarak ona film çevirmesi konusunda bir teklifte bulunur. Tatyana, babasına durumu anlatır ve babası, kızına öneriyi kabul etmesini söyler. Fakülteyi bırakır, sinemaya adım atar. 
*** 
   Tatyana birçok filmde ve bazı tiyatro oyunlarında rol alır. O artık bir yıldızdır. İkinci Dünya Savaşı’nın bitimine doğru Yugoslav partizanlarının Alman Nazi işgaline karşı mücadelesini konu alan “Belgrat’ta Gece” adında bir filmde oynar. 
**
   Filmi Yugoslavya satın alır ve Mareşal Josip Broz Tito’nun davetiyle Tatyana Yogoslavya’ya gider. Konserler verir. Tito’nun misafiri olur. Konser verdiği yerlerde filmin de müziği olan Partizan Marşı’nı okur. “Slavlar hücum, şafak göründü ufuktan” dizesiyle marş bittiğinde Tatyana çılgınca alkışlanır.
***
   Tatyana ülkesine döner. Kısa bir süre sonra kendisine karşı iktidar tarafından olumsuz rüzgarlar estirilir. Sovyet Gizli Polis Şefi (sonradan KGB) Lavrenti Beria’nın insan öğütme makinasının on binlerce hedefinden biri de Tatyana’dır. 
***
   Tatyana 1948 yılında aniden gözaltına alınır, ağır sorgulardan geçer ve tutuklanır.
   Filmlerdeki Tatyana adının üzeri çizilir ve oynadığı bütün filmler vizyondan kaldırılır.
***
   1927’den 1953’e kadar Sovyetlerde Josef Stalin hariç, hemen herkes her zaman aniden tutuklanabilir, kurşuna dizilebilir. Suç isnadı o kadar kolaydır ki, kanıta bile gerek görülmez. Cezalandırmak için işkence altında alınan ifadeler ile birkaç ihbarcının ifadesi yeter!
***
   Sovyetlerin dağılışında sonra KGB’nin ve mahkemelerin bir kısım arşivleri açılır. Tatyana’nın özel duruşması (bu duruşmalarda savunma avukatı bulundurulamaz) sonucunda şunlar belirtilmiş. “Anti-Sovyet bir ruh hali içerisinde olup çevresindekilere garazkar anti-Sovyet konuşmalar yapmakta, Parti’yi düşmanca bir tavırla eleştirmekte, burjuva sistemini övmekte, sistemli olarak yabancılarla görüşmektedir.” (Syf. 158) İşte Tatyana’nın hiçbir delile dayanmayan, tamamen öznel iddialardan ibaret suçu budur! 
***
   1953 yılının mart ayında Stalin ölür. 1938 yılından itibaren Sovyet gizli servisinin başına getirilen ve bir süre sonra da İç İşleri Bakanı olan Lavrenti Beria, Stalin’in ölümünden kısa bir süre sonra kurşuna dizilme cezası, ensesine bir kurşun sıkılarak infaz edilir.
***
   Büyük Patron Stalin’in ölümüyle birlikte Stalin’in ekibi 2 yıl içerisinde Nikita Kruşçev tarafından tasfiye edilir. Büyük tutuklama ve kurşuna dizmeler epeyi hız keser. Daha önce tutuklanmış ve çalışma kamplarına gönderilmiş olanların büyük bir kısmı serbest bırakılır. Tatyana Okunevskaya da yaklaşık 2,5 yıl hapishane ve 3 yıl da GULAG (sürgün ve çalışma kamplarının adı) olmak üzere yaklaşık 6 yıllık bir mahkûmiyet yaşar.
***
   Çalışma kampında donmuş ormanlarda ağaç kesen Tatyana, serbest bırakıldıktan sonra evsiz barksız ve sefaletin içinde kalmıştır. Ama o Tatyana öyle dirençlidir ki, güçlü iradesiyle dimdik ayakta kalmasını bilmiştir. 
***
   Tatyana, 2002 yılında Moskova’da ölür.
   Tito’nun partizanları...
   Lepa Radic…
   Tatyana Okunevskaya…
   Onurlu direnişle trajik hayatın örtüşmesi.