Trump NATO'yu gerdi!

NATO Zirvesi'nde ABD Başkanı Donald Trump'ın müttefiklere savunma harcamalarını "anında" yüzde 2 seviyesine çıkarma çağrısı, ittifak genelinde "külfet paylaşımı" tartışmasını tekrar alevlendirdi. NATO Zirvesi kapsamında müttefiklerin sadece ilk gün düzenlenen oturumda savunma harcamalarını tartışması bekleniyordu. Ancak Trump'ın kapalı kapılar ardında külfet paylaşımını ana gündem konusu yapması ve müttefiklere sert eleştiriler yöneltmesi sonucu, 29 lider ikinci gün NATO ortaklarıyla düzenlenen toplantıya ara vererek tekrar savunma harcamalarını görüşmek için olağanüstü toplandı.
Sadece para
Toplantının ardından basına açıklamalarda bulunan Trump, müttefiklerin Gayrisafi Yurtiçi Hasılalarının (GSYH) yüzde 2'sini savunmaya harcayacaklarını teyit ettiklerini ancak bunun da yeterli olmadığını kaydederek, kısa zamanda bu hedefin yüzde 4'e çıkarılması gerektiğini savundu.
Savunma harcamasında yüzde 2 hedefini karşılamakta güçlük çeken müttefikler, Trump'ın, "aceleci tavrına", hedefi yükseltmesine ve ülkelerin ortak savunma alanında diğer katkılarını göz ardı ederek "sadece paraya" odaklanmasına tepki gösterdi.
Tartışmaları canlandırdı
Esasen NATO genelinde savunma harcamalarına ilişkin tartışma yeni değil. İttifakın kuruluşundan beri gündem konusu olan külfet paylaşımı Soğuk Savaş'ın sona ermesinin ardından da yoğun tartışma konusu olmuştu. ABD'nin özellikle 11 Eylül terör saldırılarının ardından savunma harcamalarını artırmasına karşı Kanada ve Avrupalı müttefiklerin azaltmaya gitmesi o dönemde de yoğun tartışmalara yol açmıştı. Ancak Trump'ın seçim dönemi kampanyasında ve görevi devraldıktan sonra sürekli olarak NATO müttefiklerini eleştirmesi ve zaman zaman çok da diplomatik bir dil kullanmadan savunma harcamalarının artırılması için talepte bulunması, külfet paylaşımı tartışmasını tekrar canlandırdı.
Hedef yüzde iki
Külfet paylaşımı bağlamında sürekli olarak gündeme gelen "yüzde 2" hedefi 2014 Galler Zirvesi'ne dayanıyor. Rusya'nın Kırım'ı yasa dışı ilhakının ardından Galler Zirvesi'nde liderler, "hızlıca değişen ve daha karmaşık hale gelen güvenlik ortamı" kapsamında bir savunma harcamaları taahhüdüne imza attılar. Bu taahhüdün iki ayrı boyutu bulunuyor. Birincisi, NATO üyeleri 2024'e kadar GSYH'nin en az yüzde 2'sini savunma harcamasına ayırmayı kabul ediyor. İkinci boyut itibarıyla ise müttefikler bu harcamaların en az yüzde 20'sini askeri teçhizat alma, geliştirme ve modernleştirmeye ayırma taahhüdünde bulunuyor. Savunma harcamaları terimi genel anlamda, savunma bakanlıklarının bütçesi, askeri personelin maaşları, barışı muhafaza etme ya da insani operasyonlar, maddi yardım ve araştırma geliştirme giderlerini kapsıyor.
Sadece 5 müttefik 
NATO müttefiklerinin 2018 savunma harcamaları tahminlerine ilişkin son verilere göre ise sadece 5 müttefikin bu taahhüdü yerine getirdiği görülüyor. Halihazırda yüzde 2 hedefine ulaşmış ülkeler arasında yüzde 3,5 ile ABD, yüzde 2,27 ile Yunanistan, yüzde 2,14 ile Estonya, yüzde 2,1 ile İngiltere ve yüzde 2 ile Letonya bulunuyor. Yakın zamanda yüzde 2 taahhüdüne ulaşması öngörülen ülkeler ise Polonya (yüzde 1,98), Litvanya (yüzde 1,96), Romanya (yüzde 1,93), Fransa yüzde (1,81) ve Türkiye yüzde (1,68) olarak sıralanıyor. Bu çerçevede Avrupa Birliği'nin (AB) başat ekonomisi Almanya'nın son verilere göre milli gelirinin yüzde 1,24’ünü savunmaya harcaması hem dikkati çekiyor hem de Almanya'yı Trump'ın ana hedefi haline getiriyor. AA