Son günlerde kamuoyuna yansıyan 2024 yılında emekli olmak ile 2025 yılında emekli olmak arasında emekli aylığı hesabında ciddi farklar oluştuğuna ilişkin duyumlarla ilgili uzmanlardan açıklama geldi. Peki emekli maaşı nasıl hesaplanır, farklı dönemler ve yıllar için emeklilik hesaplama yöntemleri nelerdir? İşte yanıtı...
Emekli maaşı nasıl hesaplanıyor?
4A’lı SGK’lı çalışan bir işçinin emekli aylığı "aylık bağlama oranı x ortalama aylık kazanç" formülüyle bulunuyor. Mevcut sistemde emekli aylığını belirleyen en önemli etken ortalama aylık kazanç ve aylık bağlama oranı. Bu bir kişinin prim tutarının ve prim gün sayısının ne kadar yüksek olursa, o kadar fazla emekli aylığı bağlanması anlamına geliyor.
Aylık bağlama oranı, toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için % 2 olarak uygulanır. Başka bir deyişle prim gün sayısı tam olan bir sigortalı her yıl için %2 aylık bağlama oranına hak kazanır. 25 yıl tam sigortalı pirimi olan bir SGK’lının aylık bağlama oranı %50’dir. Bu oran 01.01.2000-30.09.2008 dönemi için %3,5 iken 01.10.2008’den sonraki dönem için %2’ye düşürülmüştür.
Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınır. Ancak aylık bağlama oranı her hâlükârda % 90'ı geçemiyor.
Ortalama aylık kazanç, sigortalının her yıla ait prime esas kazancının, kazancın ait olduğu yıldan itibaren aylık talep tarihine kadar geçen yıllar için, her yıl gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan kazançlar toplamının, toplam prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanan ortalama günlük kazancın otuz katıdır. SGK tarafından bağlanan aylıklar, her yılın Ocak ve Temmuz tarihlerinden geçerli olmak üzere bir önceki altı aylık döneme ait TÜFE oranı kadar artırılmaktadır.
Güncelleme katsayısı, her yılın Aralık ayına göre TÜİK tarafından açıklanan en son TÜFE oranının % 100'ü ile (GSYH) gelişme hızının % 30'nun toplamına (1) tam sayısının ilave edilmesi sonucunda bulunan değeri ifade etmektedir. 2008 yılından sonraki her yıl için bulunan aylık ortalama kazanç güncelleme katsayısı oranı ile çarpıldıktan sonra Ocak ayına taşınır. Her yıl için güncellenen bu rakamlar emekli aylığı talep tarihine kadar toplanarak emekli aylığı için baz alınacak aylık ortalama kazanç bulunur.
Aylık ortalama kazanç, emekli aylığı talep edilen yıldan önceki Aralık ayına ait bulunan kazançtır. Emekli aylığı hesabında talep edilen yılda ocak ve temmuz aylarında emekli aylıklarında yapılan 6’şar aylık TÜFE oranlarındaki zam artışları da dikkate alınır.
Üç farklı dönem için hesaplama yöntemi farklıdır.
SGK maaş hesaplamasında farklı sigortalılık dönemleri için farklı maaş hesaplama yöntemi vardır. Buna göre;
1) 31.12.1999 ve öncesi sigortalılık dönemi
2) 01.01.2000 – 30.09.2008 tarihleri arasında sigortalılık dönemi
3) 01.10.2008 tarihi ve sonrası sigortalılık dönemi
Birden fazla bu dönemlerde çalışmaları olan sigortalıların maaş hesapları ayrı ayrı hesaplanmakta ve sonrasında hesaplanan kısmi aylıklar birleştirilmektedir.
Dolayısıyla sigortalının ilgili her bir dönemdeki sigortalılık süreleri için kısmi aylık hesaplamaları kendi dönemdeki formülleri için ayrı ayrı hesaplanarak sonunda birleştirilir.
2024 ve 2025 yılı emekli aylıklarındaki fark nedir?
2024 yılı içinde yaşlılık aylığı başvurularında:
2024 yılında yapılan başvurularda 2023 yılı güncelleme katsayısı (TÜFE yüzde 64.77 + GSYH yüzde güncelleme katsayısının (4,5) yüzde 30’u (1,35) ) 1,6612 katsayısı kullanılmaktadır.
Ayrıca emeklilere 2024 Ocak ayında %49,25 ve temmuz ayında %24,73 oranlarında (toplam: %86.16) zam yapılmıştır. Bu zamlar 2024 yılı içinde emekli maaşı başvurusu yapan herkes için geçerlidir.
2025 yılı yaşlılık aylığı başvurularında ise;
2024 yılı TUFE oranı ile büyüme oranının kullanıldığı güncelleme katsayısı henüz netleşmemiştir. Merkez Bankası’nın yıl sonu enflasyon hedefi %38, orta vadeli programda yer alan (GSYH) büyüme hedefi ise %4’tür.
Yıl sonu TÜFE’nin %40 olduğunu büyüme oranının da %4 olduğunu varsayarak hesaplama yapacak olursak; bu durumda 40+4x%30=41.2 formülünden 2024 yılı güncelleme katsayısı 1,4120 olacaktır. 2025 yılında emekli dilekçesi veren sigortalıların maaş hesabında 2024 yılında aylıklara yapılan Ocak ve Temmuz zamları dikkate alınmayacaktır. (%49,25 +%24,73) 2024 yılında enflasyonun yüksek seyretmesinden dolayı Ocak ve Temmuz aylarındaki ücret artışlarının 2025 yılındaki emekli aylıklarının hesabında dikkate alınmaması ve 2024 yıl sonu enflasyon beklentisinin de bir önceki yıla göre daha düşük olmasından dolayı emekli aylıklarında ciddi oranda bir düşüş gerçekleşecektir. (Yaklaşık %30 civarı)
- Emekli aylıkları hesabında her bir sigortalının kendine özgü durumları ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Dolayısıyla kişinin kendisinin ilgili resmi kuruluşlardan bilgi alması en sağlıklı yoldur.
- Geçmiş yıllarda düşük ücretle (asgari ücret ve civarı) sigortalılık pirimi yatan işçilerin şimdiki ücretleri yüksek ise ve buna bağlı prim yatırılıyorsa aylık ortalama kazanç hesabında lehine durum yaratacak ve uzun vadede emekli aylığını da arttıracaktır.
- İşçilerin çalışma devam etmesi durumunda emekli aylık bağlama oranı her yıl için %2 artmaktadır. Örneğin 5 yıl daha çalışan işçinin aylık bağlanma oranı %10 daha artacaktır. Bu durum her bir kişi bazında bireysel olarak göz önünde bulundurulmalıdır.
- 2024 yılı itibariyle SGK sisteminde emekli aylık kazançları ortalama ücret ve üzerinde olan bir işçi tercihen şayet bir iki yıl sonra emekli olmayı düşünmesi durumunda güncel veriler ışığında 2024 yılı sonuna kadar emekli dilekçesi vermesi işçi lehine bir durumdur.
- Kamu işçisi olarak çalışan (kadrolu işçi) kişiler emeklilik dilekçelerini 14 Ocak 2025 tarihine kadar verebilmekte ve bu işçiler 2024 yılında emeklilik dilekçesini vermiş olarak kabul edilmektedir. Bunun dışındaki tüm sigortalılar emeklilik dilekçesini 2024 yılı aralık ayı sonuna kadar vermek zorundadır.
- Yıl sonu TÜFE oranları henüz belli değildir. Sağlıklı bir değerlendirme yapabilmek açısından 2024 yılı Aralık ayını beklemekte fayda vardır. Yıl sonu enflasyon hedeflerinin %40’lar değil %50’ler civarında gerçekleşmesi durumunda 2024 ve 2025 yılları için emekli aylıklarındaki oransal fark daha aşağı inecektir.
- Bu konunun kamuoyunda çokça tartışılır olması ve SGK sistemi için yoğun bir emeklilik başvurusu olabileceği nedeniyle bu mağduriyetin giderilmesi için bir yasal düzenleme de gündeme gelebilir. Bu nedenle Aralık ayına kadar süreci takip etmek faydalı olacaktır.
