Emeviye Camii, Şam'da bulunan, İslam dünyasının en önemli dini yapılarından biri olarak büyük bir tarihi ve dini öneme sahiptir. Emeviye Camii (el-Câmiu’l-Ümevî), tarihi boyunca birçok farklı inanç yapısına ev sahipliği yapmış ve her dönemde etkileyici mimarisi ile dikkatleri üzerine çekmiştir. Peki, Emeviye Camii ne zaman yapıldı, kim yaptırdı, ve mimarisi nasıl bir geçmişe sahiptir? İşte, Şam'ın bu eşsiz yapısının tarihçesi…
Emeviye Camii Ne Zaman Yapıldı?
Emeviye Camii, 704-715 yılları arasında inşa edilmiştir. Yapımına Emevi Halifesi I. Velid tarafından başlanmış ve tamamlanmıştır. Halife I. Velid, Emeviye İmparatorluğu'nun büyümesine önemli katkılarda bulunan liderlerden biri olarak bilinir ve bu camiyi inşa ettirerek hem dini hem de kültürel bir miras bırakmıştır. Yapımında, dönemin Bizans İmparatoru'ndan getirilen ustaların çalıştığı ve çok sayıda işçinin emek verdiği bilinmektedir.
Emeviye Camii Kim Yaptırdı?
Emeviye Camii, Emevi Halifesi I. Velid tarafından yaptırılmıştır. Halife Velid, camiyi inşa ettirirken aynı zamanda İslam'ın önemli dini merkezlerinden biri olarak Şam'ı geliştirmeyi hedeflemiştir. Halife I. Velid'in isteği üzerine caminin inşasında Bizanslı ustalar da görev almıştır. Bu dönemde Bizans'ın etkisi altında kalan bazı yapı elemanları, Emeviye Camii'nin mimarisinde izlerini bırakmıştır. Emeviye Camii, bir yandan İslam dünyası için dini bir anlam taşırken, diğer yandan dönemin Roma ve Bizans mimarisinden de izler taşımaktadır.
Emeviye Camii'nin Tarihçesi
Emeviye Camii'nin inşa süreci, Şam'ın İslam dünyası içindeki önemini pekiştiren bir dönemi simgeler. Şam, 634 yılında Müslümanlar tarafından fethedildikten sonra, Ebu Ubeyde bin Cerrah'ın önderliğinde Jüpiter Tapınağı'nın salonu camiye çevrilmiştir. Fakat cami, artan nüfus ve ihtiyaca cevap veremediği için Emevi Halifesi I. Velid tarafından inşası başlatılmıştır.
Cami, Roma döneminde Jüpiter Tapınağı olarak bilinen yapının üzerine inşa edilmiştir. Daha sonra, 391 yılında Roma İmparatoru I. Theodosius, tapınağı kiliseye dönüştürerek Aziz Yahya Kilisesi'ni yapmıştır. İslam'ın Şam'a gelmesinin ardından, 634 yılında şehri fetheden Ebu Ubeyde bin Cerrah, bu kiliseyi camiye çevirmiştir. Bu cami, halkın ihtiyaçlarına cevap veremeyince, Emevi Halifesi I. Velid tarafından bugünkü büyük cami inşa edilmiştir.
Emeviye Camii'nin Mimarisi
Emeviye Camii, Roma ve Bizans mimarisinin etkilerini taşıyan bir yapıdır. İnşaat sürecinde, cami için Roma tapınağının temelleri kullanılmış, dış duvarlar ise Roma dönemine ait olan yapının temelleri üzerine inşa edilmiştir. Cami, İslam dünyası'nın en görkemli yapılarından biri olarak kabul edilmektedir. Cami, iç mimarisiyle de büyüleyici bir özelliğe sahiptir. Özellikle görkemli kubbesi ve mermer sütunları dikkat çekmektedir.
Caminin plan şeması, Mescid-i Nebevî gibi genişleyen bir dikdörtgen biçimindedir. Caminin eni 37 metre ve genişliği ise 136 metre olarak inşa edilmiştir. Bu ölçüler, caminin ne kadar büyük bir alanı kapladığını ve İslam dünyası için ne kadar önemli bir yer olduğunu gösterir. Caminin ön kısmında, üç tarafı revaklarla çevrili bir avlu bulunmaktadır. Revaklar, grekoromen başlıklarıyla süslü mermer sütunlar üzerine oturtulmuştur.
Emeviye Camii'nin Onarımları
Emeviye Camii'nin tarihi boyunca birkaç kez onarım yapılmıştır. Bu onarımların en önemlilerinden biri, 1069'da meydana gelen büyük bir yangın sonrası yapılmıştır. Bu yangının ardından, Selçuklu Sultanı Melikşah, camiyi yeniden inşa ettirmiş ve özellikle Kubbetü'n-nesr kubbesi ile birlikte kemerler ve sütunlar üzerinde yoğunlaşan onarımlar gerçekleştirilmiştir.
Bir diğer önemli onarım ise Osmanlı Sultanı II. Abdülhamid dönemine dayanır. 1894 yılında büyük bir yangın daha meydana gelmiş ve caminin iç kısmı, İstanbul'dan getirilen ustalar tarafından restore edilmiştir. Bu restorasyon sırasında, caminin içindeki sütun sıralamaları ve çatı düzeni yenilenmiştir.
Emeviye Camii'nin Öne Çıkan Özellikleri
Emeviye Camii, hem mimari hem de dini açıdan İslam dünyasında önemli bir yer tutar. Bu camide ilk kez mihrap, minber, beytülmal ve minareler gibi öğeler kullanılmıştır. Bu yapı, İslam cami mimarisinin gelişiminde önemli bir yer tutmaktadır. Camide dört minber ve dört mihrap bulunmaktadır. Bu mihraplar, Hanefi, Şafii, Maliki ve Hanbeli mezheplerine ait imamlar için ayrılmıştır.
Caminin üç minaresi ve dört ana kapısı bulunur. İsa Minaresi, Fatih Sultan Mehmet tarafından inşa ettirilmiştir ve halk arasında Hz. İsa'nın yeryüzüne ineceği minare olarak bilinir. Minaretül Arus (Düğün Minaresi) ise caminin en gösterişli minaresidir ve Arapça adıyla "Gelin Minaresi" olarak da anılmaktadır.
Emeviye Camii'nin Önemi
Emeviye Camii, İslam dünyası için hem dini hem kültürel açıdan büyük bir öneme sahiptir. Caminin yapımının ardından Şam, İslam'ın önemli dini merkezlerinden biri haline gelmiş ve bu cami, Emeviye İmparatorluğu'nun ihtişamını simgelemiştir. Şam'da yer alan bu cami, hem İslam dini açısından hem de mimari anlamda büyük bir mirasa sahiptir.
